Χόμπιτ: ο μαγικός κόσμος του Μπίλμπο

Στις 21 Σεπτεμβρίου 1937 εκδίδεται το βιβλίο Χόμπιτ του Tζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. Το Χόμπιτ ή Εκεί και πάλι πίσω είναι παιδικό μυθιστόρημα φαντασίας του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν. Ενώ μπορεί και να σταθεί ως αυτόνομο μυθιστόρημα, συχνά προωθείται ως το προοίμιο του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, του ίδιου συγγραφέα.

Το Χόμπιτ τοποθετείται χρονικά "μεταξύ της εποχής των Μαγικών Πλασμάτων (faerie) και της Κυριαρχίας των Ανθρώπων", και περιγράφει την περιπέτεια του "σπιτόγατου" Μπίλμπο Μπάγκινς (ο "Χόμπιτ" του τίτλου), όταν αφήνει το χαρούμενο αγροτικό χωριό του, το Σάιρ, για να κινηθεί σε σκοτεινότερες περιοχές και να αναμειχθεί σε βαθύτερες υποθέσεις και ιστορίες της Μέσης Γης, παρέα με δεκατρείς Νάνους και το μάγο Γκάνταλφ, και να έρθει αντιμέτωπος με διάφορους κατοίκους και πλάσματα της Μέσης Γης, ώσπου να φτάσει να διεκδικήσει μερίδιο από τον κρυμμένο θησαυρό του Δράκου Σμόγκ (Smaug). 

Αποδεχόμενος την, κατά το ήμισυ, καταγωγή του από το γένος των Τουκ (ένα παρακλάδι του οικογενειακού του δέντρου μάλλον ρομαντικό, ονειροπόλο και περιπετειώδες) και με την εξυπνάδα και τη λογική του, μέσα από την περιπέτεια ο Μπίλμπο ωριμάζει, γίνεται ικανότερος και σοφότερος.

Εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του Χόμπιτ, σχεδιασμένο από τον ίδιο τον Τόλκιν.

Οι χαρακτήρες του βιβλίου:


Μπίλμπο Μπάγκινς, ο πρωταγωνιστής του ομώνυμου βιβλίου, ένας αξιοσέβαστος, ήρεμος, μεσήλικος χόμπιτ. Ενώνεται με τους υπόλοιπους στην περιπέτεια ως ένας διστακτικός διαρρήκτης.





Γκάνταλφ, ένας περιοδεύων μάγος (Istar), που προτείνει στο Μπίλμπο να συνοδέψει τους δεκατρείς νάνους και που εμφανίζεται ξανά σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας.






Θόριν Δρυάσπις (Thorin Oakenshield), στομφώδης μορφή της παρέας και κληρονόμος του βασιλείου των Nάνων κάτω από το Μοναχικό Βουνό.





Νοσφιστής (Smaug στα Αγγλικά), ο δράκος που χρόνια πριν σφετερίστηκε το βασίλειο των Nάνων, όταν κυβερνούσε ο παππούς του Θόριν.




Η πλοκή περιλαμβάνει και άλλους χαρακτήρες διαφορετικής σημασίας, όπως είναι οι υπόλοιποι δώδεκα νάνοι της παρέας, τα Ξωτικά, οι Άνθρωποι, τα Τρολ, τα Ορκ, οι γιγάντιες αράχνες, οι Αετοί, τα Βάργκς (άγριοι λύκοι), ο σοφός μισο-ξωτικός Έλροντ, το Γκόλουμ, ένα μυστηριώδες πλάσμα που μένει σε μια υπόγεια λίμνη, τον Μπέορν (Beorn, στην ελληνική μετάφραση αναφέρεται και ως Άρκος) τον άνθρωπο που μπορεί να μεταμορφώνεται σε αρκούδα, και το Βάρδο τον Τοξότη, μια ηρωική μορφή της Έσγκαροθ, της Λιμνούπολης.






Υπόθεση:

Στο πρώτο κεφάλαιο, ο Γκάνταλφ παγιδεύει τον Μπίλμπο, ώστε να οργανώσει μια συγκέντρωση για δεκατρείς νάνους, που φιλοδοξούν να σώσουν το Έρεμπορ και το θησαυρό του από τον Δράκο Σμάουγκ. Ο Γκάνταλφ προτείνει να δράσουν πονηρά και κρυφά, αποκαλύπτοντας ένα παλιό χάρτη που δείχνει μια μυστική πόρτα και εισηγείται να πάρουν μαζί τους τον Μπίλμπο ως "διαρρήκτη". Οι Νάνοι και ο Μπίλμπο, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του, συμφωνούν με την ιδέα του Γκάνταλφ.

Πολύ σύντομα, ο Γκάνταλφ τους σώζει από τρολς και έτσι καταφέρουν να διασχίζουν το Ρίβεντελ (Σχιστό Λαγκάδι). Αφού κρύβονται για να γλιτώσουν από τις γιγάντιες αράχνες, η παρέα μπαίνει στα Βουνά της Καταχνιάς όπου και αιχμαλωτίζεται από γκόμπλινς. Αν και ο Γκάνταλφ τους βοηθά να δραπετεύσουν, ο Μπίλμπο χάνεται από τους υπόλοιπους. Μόνος του μέσα στο σκοτάδι, ο Μπίλμπο βρίσκει ένα δαχτυλίδι και βάζοντας στοίχημα τη ζωή του, παίζει ένα παιχνίδι γρίφων με ένα μυστηριώδες πλάσμα, το Γκόλουμ. Ο Μπίλμπο κερδίζει την τελευταία στιγμή με τη βοήθεια του δαχτυλιδιού αυτού, που κάνει αόρατο όποιον το φοράει, σώζεται για την ώρα και ξανασμίγει με την υπόλοιπη παρέα. Μετά από αυτό το περιστατικό, η υπόληψη του Μπίλμπο βελτιώνεται στην ομήγυρη των Νάνων. Διασχίζουν το δάσος του Μίρκγουντ, όπου ο Μπίλμπο σώζει τους νάνους από κάτι γιγάντιες αράχνες. Στη συνέχεια, τους σώζει από τα Ξωτικά που τους είχαν φυλακίσει. Μέχρι αυτή τη στιγμή, η ομάδα βασίζεται στον Μπίλμπο, κατά την απουσία του Γκάνταλφ, και αυτός με τη σειρά του βασίζεται στο μαγικό δαχτυλίδι.

Φτάνοντας στη Λιμνούπολη, την Έσγκαροθ, ο κόσμος τους καλωσορίζει, ελπίζοντας ότι οι νάνοι θα εκπληρώσουν τις προφητείες για το θάνατο του Σμάουγκ. Οι νάνοι, καταφέρνουν να μπουν στο βουνό από τη μυστική πόρτα, ενώ ο Μπίλμπο που εξερευνά το λημέρι του δράκου μαθαίνει για το τρωτό σημείο του. Ο δράκος συνειδητοποιεί ότι οι κάτοικοι της Λιμνούπολης ήταν αυτοί που βοήθησαν τους εισβολείς και έτσι ξεκινάει εξαγριωμένος για να καταστρέψει την πόλη τους. Μια ευγενής φτερωτή τσίχλα κρυφακούει τον Μπίλμπο που μιλά για το τρωτό σημείο του Σμάουγκ και το μεταφέρει στον Βάρδο τον Τοξότη, ο οποίος και συντρίβει το Δράκο.

Οι νάνοι ανακτούν την κυριότητα του βουνού και του θησαυρού. Ο Μπίλμπο βρίσκει το εξαιρετικό διαμάντι του Άρκενστοουν και το κρύβει. Στο μεταξύ, οι άνθρωποι της Λιμνούπολης και τα Ξωτικά καταφθάνουν ζητώντας αποζημίωση και πληρωμή για τη βοήθεια που είχαν προσφέρει, καθώς επίσης και μερίδιο από το θησαυρό. Ο Θόριν αρνείται και συγκαλεί την οικογένειά του από το Βορρά για να τον υποστηρίξει. Ο Μπίλμπο δίνει το Άρκενστοουν ως αντάλλαγμα για να αποτρέψει τον επικείμενο πόλεμο, αλλά οι νάνοι είναι αδιάλλακτοι. Ο Θόριν, εκτός εαυτού, εξορίζει τον Μπίλμπο. Ο πόλεμος φαντάζει αναπόφευκτος.

Άξαφνα εμφανίζεται ο Γκάνταλφ που τους ενημερώνει ότι πλησιάζει ένας στρατός από γκόμπλινς και Βαργκς. Νάνοι, άνθρωποι και ξωτικά ξεχνούν προς στιγμή τις διαφορές τους, ενώνονται και ακολουθεί μια τρομακτική μάχη. Πάνω στην ώρα καταφθάνουν ο Μπέορν και οι αετοί και έτσι κερδίστηκε η Μάχη των Πέντε Στρατών. Ο Θόριν πεθαίνει στη μάχη, αφού όμως πρώτα αναγνωρίσει τη σοφία και την ανιδιοτέλεια που έδειξε ο Μπίλμπο. Ο θησαυρός διανέμεται δίκαια, αλλά ο Μπίλμπο αρνείται το μεγαλύτερο μέρος του μεριδίου του από τα πλούτη, καθώς δεν το έχει ανάγκη αλλά και επειδή δεν έχει τρόπο για να τα μεταφέρει πίσω στο σπίτι του. Εντούτοις παίρνει αρκετά ώστε να γίνει ένας πλούσιος χόμπιτ και να ζήσει ευτυχισμένα έκτοτε.

Γράφοντας το βιβλίο


To 1955, σε μια επιστολή του προς τον W. H. Auden, ο Τόλκιν αναφέρει ότι προς το τέλος της δεκαετίας του '20, όταν ήταν καθηγητής Άγγλοσαξονικών στο κολέγιο του Πέμπροουκ στην Οξφόρδη, ξεκίνησε να γράφει το Χόμπιτ ενώ βαθμολογούσε διαγωνίσματα. Βρήκε ένα κενό κομμάτι χαρτί και εμπνευσμένος ξαφνικά, έγραψε την περίφημη φράση "Σε μια τρύπα στο έδαφος, ζούσε ένας χόμπιτ". Δεν έγραψε τίποτα περισσότερο εκείνη τη στιγμή, αν και στα επόμενα χρόνια δημιούργησε το χάρτη του Θρορ, περιγράφοντας τη γεωγραφία της ιστορίας. Δημοσιεύθηκε τελικά στις αρχές της δεκαετίας του '30, αφού μια οικογενειακή φίλη, η Ελέιν Γκρίφιθς, διάβασε την ιστορία.

Όταν αυτή αργότερα εργαζόταν στον εκδοτικό οίκο George Allen & Unwin, αποκάλυψε την ύπαρξη της ιστορίας σε ένα μέλος του προσωπικού, τη Σούζαν Ντάγκναλ, η οποία, με τη σειρά της, ζήτησε από τον Τόλκιν να διαβάσει το ημιτελές ακόμα χειρόγραφο. Αυτός δέχτηκε και της το έδωσε και εκείνη εντυπωσιασμένη του πρότεινε να το ολοκληρώσει. Το περιστατικό έγινε στα τέλη του 1936 και η Susan Dagnall παρουσίασε το βιβλίο στον εκδότη Stanley Unwin, ο οποίος ζήτησε από το 10χρονο γιο του, Ράινερ, να γράψει μια κριτική. Ο Ράινερ έγραψε μια τόσο ενθουσιώδη κριτική για το βιβλίο, ώστε τελικά αποφασίστηκε η δημοσίευση του Χόμπιτ από τους Allen & Unwin.





Ο εκδοτικός οίκος George Allen & Unwin, Ltd. του Λονδίνου, κυκλοφόρησε την πρώτη έκδοση του Χόμπιτ στις 21 Σεπτεμβρίου 1937. Ήταν εικονογραφημένο με πολλά ασπρόμαυρα σχέδια από τον ίδιο τον Τόλκιν. Η αρχική εκτύπωση απαριθμούσε μόνο 1.500 αντίγραφα που ξεπουλήθηκαν μέχρι το Δεκέμβριο χάριν των ενθουσιωδών κριτικών. Ο εκδοτικός οίκος Houghton Mifflin στη Βοστόνη και τη Νέα Υόρκη ετοίμασε την αμερικανική έκδοση που εκδόθηκε στις αρχές του 1938, και στην οποία τέσσερα από τα σχέδια ήταν έγχρωμα. Οι εκδόσεις Allen & Unwin αποφάσισαν να ενσωματώσουν τις έγχρωμες εικονογραφήσεις στη δεύτερη έκδοση, που κυκλοφόρησε στο τέλος του 1937. Παρά τη δημοτικότητα του βιβλίου, ο συνθήκες που επικρατούσαν τον καιρό του πολέμου ανάγκασαν τον Λονδρέζο εκδότη να τυπώσει μικρές σειρές των δύο εκτυπώσεων της πρώτης έκδοσης.

Στη συνέχεια, ο Τόλκιν αναθεώρησε σημαντικά το σημείο της ιστορίας του Χόμπιτ που είχε να κάνει με τον Μπίλμπο και το Γκόλουμ προκειμένου να συνδυάζεται καλύτερα με τον "Άρχοντα των Δαχτυλιδιών". Αυτή η αναθεώρηση έγινε στη δεύτερη έκδοση, που δημοσιεύθηκε το 1951 στην Αμερική και την Αγγλία. Μικρές διορθώσεις στο κείμενο έχουν εμφανιστεί επίσης στην τρίτη (1966) και τέταρτη έκδοση (1978).

Η πρώτη εκτύπωση της πρώτης αγγλικής έκδοσης σπάνια πωλείται για λιγότερα από 10.000 δολάρια σε όποια κατάσταση και να βρίσκεται το βιβλίο, ενώ πρωτότυπες εκδόσεις μέσα στην ειδική θήκη τους, υπογεγραμμένες από τον συγγραφέα, συνήθως διαφημίζονται για περισσότερο από 100.000 δολάρια.

Νέες αγγλόφωνες εκδόσεις του Χόμπιτ εμφανίζονται συχνά, παρά την ηλικία του βιβλίου, με τουλάχιστον πενήντα να έχουν δημοσιευθεί έως σήμερα. Κάθε μία προέρχεται και από διαφορετικό εκδότη ή έχει ξεχωριστό εξώφυλλο, εικονογράφηση, ή ακόμα και ουσιαστικές αλλαγές στο σχήμα και τη διάταξη. Ωστόσο, το κείμενο σε όλες μένει γενικά πιστό στη διασωθείσα έκδοση των Allen & Unwin, τον καιρό της πρώτης δημοσίευσης. Επιπροσθέτως, το Χόμπιτ έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες. 

Σε μερικές γλώσσες μάλιστα, κυκλοφορούν περισσότερες από μία μεταφράσεις.

Αναθεωρήσεις:


Το Δεκέμβριο του 1937, οι εκδότες του Τόλκιν του ζήτησαν μια συνέχεια του λογοτεχνικού του έργου, και ο συγγραφέας ξεκίνησε να δουλεύει πάνω σε αυτό που αργότερα θα γινόταν ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών. Ο Τόλκιν αποφάσισε τελικά να εντάξει την τελευταία του δουλειά και το Χόμπιτ σε ένα κύκλο φανταστικών γραφών, τον οποίο αποκαλούσε legendarium, το υπόμνημα της φανταστικής του μυθολογίας, που δούλευε από το 1917 και που θα αναθεωρούνταν πλήρως μετά το θάνατό του το 1973. Μια διορθωμένη έκδοση αυτών των γραφών δημοσιεύθηκε με τίτλο Σιλμαρίλλιον το 1977.

Στην πρώτη έκδοση του Χόμπιτ, το Γκόλουμ στοιχηματίζει πρόθυμα το μαγικό του δαχτυλίδι στο παιχνίδι των γρίφων και χωρίζουν ειρηνικά με τον Μπίλμπο. Καθώς όμως έγραφε τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο Τόλκιν είδε την ανάγκη να αναθεωρήσει το κείμενο σε αυτό το σημείο ώστε να ανταποκρίνεται στη νέα του ιδέα, αυτή του μαγικού δαχτυλιδιού και της δυναμικής κατοχής του από το Γκόλουμ.

Ο Τόλκιν δοκίμασε πολλά διαφορετικά κείμενα για τη συνέχεια του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, με τίτλο "Η Σκιά του Παρελθόντος". Τελικά, ο Τόλκιν αποφάσισε ότι έπρεπε να ξαναγράψει το Χόμπιτ και έστειλε ένα κεφάλαιο δείγμα ("Αινίγματα στο Σκοτάδι") στους εκδότες του. Και ενώ δεν είχε νεότερα για μήνες, έλαβε ξαφνικά το ασελιδοποίητο δοκίμιο της καινούριας έκδοσης και έκπληκτος διαπίστωσε ότι το νέο κεφάλαιο ήταν ενσωματωμένο στο κυρίως κείμενο, ως αποτέλεσμα μιας παρεξήγησης.

Στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο Τόλκιν τοποθετεί χρονικά τα γεγονότα του Χόμπιτ στη διάρκεια της Τρίτης Εποχής της Μέσης Γης, μιας φανταστικής προϊστορικής Γης. Ο Τόλκιν παρουσιάζεται ως μεταφραστής του δήθεν ιστορικού Κόκκινου Βιβλίου του Westmarch, στο οποίο καταγράφονται οι ιστορίες του Μπίλμπο και του Φρόντο Μπάγκινς.

Στον πρόλογο του βιβλίου, καθώς επίσης και στο κεφάλαιο "Αινίγματα στο Σκοτάδι", ο Τόλκιν αναφέρει ότι στην αρχική έκδοση το παιχνίδι με τους γρίφους ήταν ένα "ψέμα" που επινόησε ο Μπίλμπο για να εξηγήσει το πως βρέθηκε πάνω του το μαγικό δαχτυλίδι, και που αρχικά είχε σημειώσει στο ημερολόγιό του. Οι αναθεωρημένες εκδόσεις του Χόμπιτ περιέχουν την "αληθινή" εκδοχή των γεγονότων.

Ο Τόλκιν έκανε και άλλες μικρότερες αλλαγές, ώστε να τα γεγονότα που διαδραματίζονται στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών να συμμορφώνονται με τις ιδέες που συνεχώς ανέπτυσσε για το Σιλμαρίλλιον. Αυτή η πρώτη αναθεώρηση αποτέλεσε και τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου, που κυκλοφόρησε το 1951 σε αγγλική και αμερικανική έκδοση.

Εξώφυλλο της έκδοσης του 1937 

Μικρές βελτιώσεις στο κείμενο εμφανίζουν επίσης η τρίτη (1966) και τέταρτη (1978) έκδοση. Για παράδειγμα, η φράση ξωτικά που τώρα αποκαλούνται Γκνομς εμφανίζεται στη πρώτη και δεύτερη έκδοση στη σελίδα 63. 

Κατά το πρώιμο γράψιμό του, ο Τόλκιν χρησιμοποίησε τον όρο "Γκνομ" για να περιγράψει το δεύτερο βαθμό συγγενών των Υψηλών Ξωτικών – τους Νόλντορ. Ο Τόλκιν πίστευε ότι ο όρος "Γνομ", που προέρχεται από την ελληνική λέξη "γνώση", ήταν κατάλληλο όνομα για τα σοφότατα αυτά ξωτικά. Ωστόσο στα πλαίσια της αγγλικής γλώσσας, εξαιτίας του κοινού αγγλικού προσδιορισμού garden gnome, αγαλματιδίου που παριστάνει έναν γνώμο συνήθως σε κήπο, ο Τόλκιν τελικά αντικατέστησε τη φράση με: Υψηλά Ξωτικά της Δύσης, η γενιά μου (High Elves of the West, my kin) της τρίτης έκδοσης.

Στην τελική του αναθεώρηση, το Χόμπιτ παρουσιάζει πολλές διαφορές στο ύφος από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Για παράδειγμα, τα γκόμπλινς αναφέρονται πιο συχνά ως Ορκς στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Πολλές από αυτές τις ασυνέπειες οφείλονται στο ότι ο Τόλκιν είχε αρχικά ξεκινήσει το βιβλίο ως παιδική ιστορία ξεχωριστά (αλλά όχι άσχετα) από το μυθολογικό του έργο και η σκέψη του για τη Μέση Γη ήταν να αλλάζει και να εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής του και μέσα από τα κείμενά του.

Χόμπιτ, η ταινία

Το Χόμπιτ: Ένα Αναπάντεχο Ταξίδι (αγγλικά: The Hobbit: An Unexpected Journey) είναι αμερικανική, επική, περιπετειώδης ταινία φαντασίας παραγωγής 2012. Ο Πίτερ Τζάκσον ανέλαβε τη σκηνοθεσία, την παραγωγή και έγραψε το σενάριο μαζί με τους Φραν Γουόλς, Φιλίπα Μπόγιενς και Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο. Βασίζεται στο μυθιστόρημα Το Χόμπιτ (The Hobbit) του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν και αποτελεί το πρώτο μέρος των συνολικά τριών ταινιών, οι οποίες λειτουργούν ως πρίκουελ της τριλογίας Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών (The Lord of the Rings). Πρωταγωνιστούν οι Μάρτιν Φρίμαν, Ρίτσαρντ Άρμιταζ, Τζέιμς Νέσμπιτ και Κεν Στοτ καθώς και άλλοι ηθοποιοί που επαναλαμβάνουν τους ρόλους τους από την τριλογία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ανάμεσά τους οι Ίαν ΜακΚέλεν, Κέιτ Μπλάνσετ, Άντι Σέρκις, Χιούγκο Γουίβινγκ, Κρίστοφερ Λι, Ίαν Χολμ και Ελάιζα Γουντ.


Αν και αρχικά η σειρά ταινιών προοριζόταν να αποτελείται από δύο μέρη, ο Τζάκσον και η MGM επιβεβαίωσαν μία τρίτη ταινία. Το πρώτο και το δεύτερο μέρος γυρίστηκαν ταυτόχρονα, με τα γυρίσματα να ξεκινούν στις 21 Μαρτίου 2011 και να ολοκληρώνονται στις 6 Ιουλίου 2012.

Το πρώτο μέρος κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους των Ηνωμένων Πολιτειών στις 14 Δεκεμβρίου 2012, ενώ στην Ελλάδα κυκλοφόρησε μία μέρα νωρίτερα και έλαβε θετικά σχόλια από τους κριτικούς. Έγινε τεράστια εισπρακτική επιτυχία ξεπερνώντας το 1 δισεκατομμύριο δολάρια παγκοσμίως και έλαβε τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ.

Το δεύτερο μέρος με τον τίτλο Η Ερημιά του Νοσφιστή κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους στις 13 Δεκεμβρίου 2013 ενώ το τρίτο μέρος Η Μάχη των Πέντε Στρατών κυκλοφόρησε στις 17 Δεκεμβρίου 2014.