Σεπτέμβριος: η φθινοπωρινή «αρχιχρονιά» και ο μύθος της Ηριγόνης

Γιώτα Χουλιάρα
Δημοσιογράφος
Συγγραφέας




Ο Σεπτέμβρης στην αρχαία Ελλάδα

Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο, ο Σεπτέμβριος αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μεταγειτνιώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Βοηδρομιώνα.

Δεσπόζουσα γιορτή στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην Ελευσίνα ήταν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Ενώ άλλες σημαντικές γιορτές ήταν τα Αδώνια (προς τιμή του θεού Άδωνη), τα Βοηδρόμια (προς τιμήν του θεού Απόλλωνος), τα Γενέσια (στη μνήμη των νεκρών) και η γιορτή προς τιμή της Αρτέμιδος Αγροτέρας.

Θερινό Ηλιοστάσιο: Όταν οι παγανιστικές δοξασίες παντρεύονται με τα παραμύθια, το χριστιανισμό και την καθημερινότητα

«Ὁ μεγαλύτερος ἥλιος ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ

κι ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸ νέο φεγγάρι

ἀπόμακρα στὴ μνήμη σὰν ἐκεῖνα τὰ στήθη.

Ἀνάμεσό τους χάσμα τῆς ἀστερωμένης νύχτας

κατακλυσμὸς τῆς ζωῆς.

Τ᾿ ἄλογα στ᾿ ἁλώνια

καλπάζουν καὶ ἱδρώνουν

πάνω σὲ σκόρπια κορμιά.

Ὅλα πηγαίνουν ἐκεῖ

καὶ τούτη ἡ γυναῖκα

ποὺ τὴν εἶδες ὄμορφη, μιὰ στιγμὴ

λυγίζει δὲν ἀντέχει πιὰ γονάτισε.

Ὅλα τ᾿ ἀλέθουν οἱ μυλόπετρες

καὶ γίνουνται ἄστρα.

Παραμονὴ τῆς μακρύτερης μέρας.»

(Γιῶργος Σεφέρης - Θερινὸ Ἡλιοστάσι)

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Ο Ήλιος, το λαμπρότερο ουράνιο σώμα, υπήρξε από αρχαιοτάτων χρόνων πηγή θεϊκής έμπνευσης για τους ανθρώπους. Από την εποχή των Σπηλαίων, των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών στη συνέχεια και καθ΄όλη τη διάρκεια της πορείας του ανθρώπου στη γη, η Ιστορία καταγράφει τον Ήλιο, ως Θεό, Βασιλιά, πηγή ζωής και δύναμης και σημείο αναφοράς του ανθρώπινου πολιτισμού.

Οι εναλλαγές των εποχών, οι οποίες συνοδεύονται και από αλλαγές στο Ουράνιο στερέωμα, καταγράφηκαν από τους ανθρώπους διαφόρων λαών και πολιτισμών με αποτέλεσμα ο κύκλος του χρόνου να αποτελέσει ένα ιδιαίτερο σημείο αναφοράς. Το θερινό ηλιοστάσιο υπήρξε ανέκαθεν ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός για το ανθρώπινο γένος. Οι αρχαίοι πολιτισμοί διοργάνωναν πολυήμερες γιορτές για να τιμήσουν την μεγάλη νίκη του Ήλιου, καθώς κατά το θερινό ηλιοστάσιο ήταν η μεγαλύτερη μέρα του έτους.

Η αγία Βαλπουργία και οι νύχτες των μαγισσών

Οι παγανιστικές δοξασίες του ερχομού της Άνοιξης



Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Την παραμονή της Πρωτομαγιάς η λαϊκή παράδοση θέλει τους ερωτευμένους να αναζητούν το μαγιόξυλο που θα κάνει τον έρωτά τους να έχει διάρκεια. Όμως υπάρχει κι άλλη μια παράδοση, η οποία έρχεται από την Βόρεια Ευρώπη και τις Σκανδιναβικές χώρες. Είναι η νύχτα που οι μάγισσες βγαίνουν να γιορτάσουν τον ερχομό της Άνοιξης. Είναι η Βαλπούργια νύχτα, όπως ονομάζεται, καθώς όλα συμβαίνει την παραμονή του εορτασμού της Αγίας Βαλπούργης.

Φεβρουάριος: Ο μήνας της αγάπης και του Τριωδίου

 

Έφτασε και ο δεύτερος μήνας του έτους, ο οποίος σύμφωνα με το γρηγοριανό ημερολόγιο - δηλαδή το ημερολόγιο που χρησιμοποιείται στον Δυτικό Κόσμο και έχει επικρατήσει ευρύτερα παγκοσμίως - είναι ο Φεβρουάριος.

Ο Φεβρουάριος είναι επίσης γνωστός και ως Φλεβάρης ή Κουτσοφλέβαρος.

Από τους Καλικάντζαρους της Ελληνικής λαογραφίας στα τρολς του Τόλκιν

 Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Χίλιες φορές μας είχε πει ο παππούς την ιστορία για την παράξενη μοίρα τους. Να πελεκάνε αιώνες τώρα το δέντρο που στηρίζει τον απάνω κόσμο και να το ρίξουν χάμω –πλαφ! σαν άδειο μπαλόνι. «Χο, χο, χο!» γέλαγε ο παππούς μου. «Χο, χο, χο!» γελάγαμε κι εμείς γιατί τους φανταζόμασταν εκεί κάτω στα έγκατα της γης να κόβουνε οι έρμοι και να τραγουδάνε με τις γαϊδουροφωνάρες τους:

Κόβε πριονάκι μου κι η ώρα πλησιάζει.

Χριστούγεννα ζυγώνουνε… το αίμα μας και βράζει!

(Κόβε πριονάκι μου - Μουσική, στίχοι, αφήγηση: Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας, από το cd “Η Αγέλαστη πολιτεία και οι καλικάντζαροι“)

Ιανουάριος: ο πρώτος μήνας του έτους

Το Καλαντάρι του Ιανουαρίου από το Très riches heures du duc de Berry 

Η ιστορία του Ιανουαρίου, που στις μέρες μας είναι ο πρώτος μήνας του χρόνου, ξεκινάει γύρω στο 700π.Χ. όταν ο Νουμάς Πομπίλιος- δεύτερος μετά τον Ρωμύλο βασιλιάς της Ρώμης- τον πρόσθεσε ως τον ενδέκατο μήνα στο μέχρι τότε δεκάμηνο έτος των Ρωμαίων. Την εποχή εκείνη ο πρώτος μήνας του έτους ήταν ο Μάρτιος, ο μήνας της εαρινής ισημερίας, από το όνομα του πολεμικού θεού Mars-Martis (δηλαδή του Άρη των Ελλήνων).

Η Αγία Βαρβάρα, το αρχέτυπο της φυλακισμένης κόρης και η θεά Εκάτη

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα



Στις 4 Δεκεμβρίου η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη της Αγίας Βαρβάρας. Η Αγία Βαρβάρα, γνωστή ως Μεγαλομάρτυς, ήταν Χριστιανή αγία και μάρτυς, που έζησε κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ.

Halloween: Mύθοι και αλήθειες πίσω από την κέλτικη γιορτή

Halloween Raven by jerry8448.deviantart.com on @deviantART

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα


To Halloween είναι γιορτή του δυτικού κόσμου που γιορτάζεται τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου. Kατά την διάρκειά της, τα παιδιά μεταμφιέζονται σε κάτι τρομαχτικό και επισκέπτονται σπίτια μαζεύοντας γλυκά, το γνωστό φάρσα ή κέρασμα (trick or treat). Η γιορτή αυτή μπορεί να μοιάζει με τις δικές μας Απόκριες, διαφοροποιείται όμως κατά πολύ. Επίσης, μπορεί να φαίνεται αστεία ή παιδική, στη πραγματικότητα όμως δεν είναι, καθώς έχει μυστικιστική χροιά.

Οκτώβριος, ο μήνας της σποράς και του Αγίου Δημητρίου

Στην εικόνα: Το Καλαντάρι του Οκτωβρίου από το Très riches heures du duc de Berry

Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη, έχει οκτώ σειρές στ’ αλώνι.





Ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού Ημερολογίου, με διάρκεια 31 ημερών. Πήρε την ονομασία του από τη λατινική λέξη Octo ( οκτώ), επειδή στο αρχαίο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο όγδοος στη σειρά μήνας. 

Το 153 π.Χ. η Σύγκλητος καθιέρωσε την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου και το ρωμαϊκό ημερολόγιο έγινε δωδεκάμηνο. Ο Οκτώβριος μετακινήθηκε στη δέκατη θέση, αλλά διατήρησε την παλιά του ονομασία. Οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν και Sementilius (semen = σπόρος).

Φθινοπωρινή ισημερία, μια γιορτή συγκομιδής

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα



Φθινοπωρινή ισημερία ονομάζεται το αστρονομικό φαινόμενο, κατά το οποίο η ημέρα και η νύχτα έχουν περίπου την ίδια διάρκεια. Συμβαίνει μεταξύ 21 και 23 Σεπτεμβρίου κάθε έτους. 

Παρασκευή και 13: Μύθοι, δοξασίες και οι Ναΐτες Ιππότες

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα






Ο μήνας έχει δεκατρείς
καταραμένη μέρα,
δεν θέλω ν’ ανταμώσω άνθρωπο
ούτε για καλημέρα

Όταν το ημερολόγιο δείχνει: Παρασκευή και 13 κάποιου μήνα, τότε πολλοί άνθρωποι θεωρούν την ημέρα κακότυχη, γρουσούζικη, αποφράδα και ακατάλληλη για έναρξη σημαντικών γεγονότων καθώς πρόκειται για ημέρα που κουβαλάει όλες τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες που μπορούν να υπάρξουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Θεωρείται λοιπόν πως η συγκεκριμένη ημέρα είναι δυσάρεστη για πολλές εργασίες και δραστηριότητες, όπως είναι η γέννηση, ο γάμος, η έναρξη μιας νέας δουλειάς, το ξεκίνημα του πλοίου για ένα νέο ταξίδι, οι μετακομίσεις κ.α.

Τα ευλογημένα σταφύλια του Σωτήρος και το αρχαίο έθιμο της προσφοράς

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα



Στις 6 Αυγούστου, η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού και σε πολλές περιοχές ακολουθείται το αρχαίο έθιμο της προσφοράς των πρώτων καρπών (σταφύλια ή σύκα ανάλογα με την περιοχή) τα οποία ευλογεί ο ιερέας και στη συνέχεια μοιράζονται στους πιστούς.

Αύγουστος: νεράιδες, ξωτικά και λαϊκές παραδόσεις

 Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Ο Αύγουστος είναι ο όγδοος μήνας του έτους ανήκει στην εποχή του Καλοκαιριού κατά το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό ημερολόγιο και έχει 31 ημέρες.


Στο αττικό ημερολόγιο ο Αύγουστος ήταν ο δεύτερος μήνας του έτους και ονομάζονταν Μεταγειτνιών διάρκειας 30 ημερών. Δεν μπορούμε με ακρίβεια να προσδιορίσουμε τις ημερομηνίες του μήνα διότι το ημερολόγιο των αρχαίων Ελλήνων ήταν σεληνιακό και βασιζόταν στους κύκλους και τις φάσεις της Σελήνης.

Προφήτης Ηλίας, ο προστάτης άγιος των Μετεωρολόγων

Επιμέλεια: Γιώτα Χουλιάρα 


Ο Ηλίας ο Λαγγαδινός ήταν γιος του Σάβωκ και καταγόταν από ένα χωριό της ευρύτερης περιοχής της Γαλαάδ που πιθανόν ονομαζόταν Θέσβη. Κατοικούσε στη γη Γαλαάδ και έδρασε στα χρόνια του βασιλιά Αχαάβ, κατά τον 9ο-10ο αιώνα π.Χ..

Το αμίλητο νερό του Άη Γιάννη του Κλήδονα

Ο Κλήδονας είναι λαϊκό έθιμο που έχει επιβιώσει από την αρχαιότητα και τελείται στις 24 Ιουνίου. Σύμφωνα με το έθιμο εμφανίζεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.

Η λέξη κλήδων ετυμολογείται ως οιωνός και σημείο προαναγγελτικό. Με τη σημασία του γνωστοποιώ, φημίζω τη συναντάμε στην Οδύσσεια, στην Ιλιάδα, στη Θεογονία, στην Άλκηστη και σε αποσπάσματα του Ευριπίδη αλλά και στην Αριστοφανική Λυσιστράτη. Η λέξη εντοπίζεται και ως όνομα και επίκληση- κληδόνιος- των Δία και Ερμή- διότι αυτοί έδιναν τις κληδόνες, τους οιωνούς στους ανθρώπους.

Ο εξισλαμισμός των Χριστιανών μετά τη Πτώση της Βασιλεύουσας.

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα




Στον πρώτο τόμο του έργου του «Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παραδόσεις» και πιο συγκεκριμένα στη σελίδα 26, ο Νικόλαος Πολίτης, ο σπουδαίος αυτός δάσκαλος που όλοι οι Έλληνες πρέπει να μελετάμε με προσήλωση, αναφέρεται στους Σουλτάνους.

Άγιος Γεώργιος: Το μοτίβο του νέου που σκοτώνει τον δράκο

γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Αϊ μου Γιώργη αρματολέ και πρώτε καβαλάρη,

αρματωμένε με σπαθί και με χρυσό κοντάρι...

( Από το άρθρο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Άι μου Γιώργη!» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» στις 23 Απριλίου 1892)

Τα κόκκινα πασχαλινά αυγά

Κόκκινα Πασχαλινά Αυγά στην Ελλάδα

Μ. Πέμπτη, η παράδοση θέλει να βάφουμε τα πασχαλινά αυγά!

Μπορεί τα τελευταία χρόνια τα πασχαλινά αυγά να βάφονται σε διάφορα χρώματα, όμως η παράδοση τα θέλει κόκκινα. Τα χρωματιστά αυγά τα συναντάμε στην αρχαιότητα, στη Ρώμη, στην Ελλάδα, στην Κίνα, στην Αίγυπτο και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, ως δώρα στις ανοιξιάτικες γιορτές μαζί με κουνέλια τα οποία είναι σύμβολο γονιμότητας.

Μαγιάτικο στεφάνι από Αμάραντο

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Ο αμάραντος ή Μάης ή δάκρυα της Παναγίας ή αγαποβότανο ή ελίχρυσος (λόγω της χρυσαφιάς του απόχρωσης) όπως ονομάζεται είναι ένα από τα πιο όμορφα αγριολούλουδα της ελληνικής υπαίθρου.

O μύθος των Ιπτάμενων Καμπάνων

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Για τους Γάλλους, ο μύθος των καμπάνων που πετούν είναι ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα του Πάσχα.


La légende des cloches de Pâques, όπως τον αποκαλούν στα γαλλικά.