Σεπτέμβριος: η φθινοπωρινή «αρχιχρονιά» και ο μύθος της Ηριγόνης

Γιώτα Χουλιάρα
Δημοσιογράφος
Συγγραφέας




Ο Σεπτέμβρης στην αρχαία Ελλάδα

Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο, ο Σεπτέμβριος αντιστοιχούσε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Μεταγειτνιώνα και στο πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Βοηδρομιώνα.

Δεσπόζουσα γιορτή στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην Ελευσίνα ήταν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Ενώ άλλες σημαντικές γιορτές ήταν τα Αδώνια (προς τιμή του θεού Άδωνη), τα Βοηδρόμια (προς τιμήν του θεού Απόλλωνος), τα Γενέσια (στη μνήμη των νεκρών) και η γιορτή προς τιμή της Αρτέμιδος Αγροτέρας.

Θερινό Ηλιοστάσιο: Όταν οι παγανιστικές δοξασίες παντρεύονται με τα παραμύθια, το χριστιανισμό και την καθημερινότητα

«Ὁ μεγαλύτερος ἥλιος ἀπὸ τὴ μιὰ μεριὰ

κι ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸ νέο φεγγάρι

ἀπόμακρα στὴ μνήμη σὰν ἐκεῖνα τὰ στήθη.

Ἀνάμεσό τους χάσμα τῆς ἀστερωμένης νύχτας

κατακλυσμὸς τῆς ζωῆς.

Τ᾿ ἄλογα στ᾿ ἁλώνια

καλπάζουν καὶ ἱδρώνουν

πάνω σὲ σκόρπια κορμιά.

Ὅλα πηγαίνουν ἐκεῖ

καὶ τούτη ἡ γυναῖκα

ποὺ τὴν εἶδες ὄμορφη, μιὰ στιγμὴ

λυγίζει δὲν ἀντέχει πιὰ γονάτισε.

Ὅλα τ᾿ ἀλέθουν οἱ μυλόπετρες

καὶ γίνουνται ἄστρα.

Παραμονὴ τῆς μακρύτερης μέρας.»

(Γιῶργος Σεφέρης - Θερινὸ Ἡλιοστάσι)

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Ο Ήλιος, το λαμπρότερο ουράνιο σώμα, υπήρξε από αρχαιοτάτων χρόνων πηγή θεϊκής έμπνευσης για τους ανθρώπους. Από την εποχή των Σπηλαίων, των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών στη συνέχεια και καθ΄όλη τη διάρκεια της πορείας του ανθρώπου στη γη, η Ιστορία καταγράφει τον Ήλιο, ως Θεό, Βασιλιά, πηγή ζωής και δύναμης και σημείο αναφοράς του ανθρώπινου πολιτισμού.

Οι εναλλαγές των εποχών, οι οποίες συνοδεύονται και από αλλαγές στο Ουράνιο στερέωμα, καταγράφηκαν από τους ανθρώπους διαφόρων λαών και πολιτισμών με αποτέλεσμα ο κύκλος του χρόνου να αποτελέσει ένα ιδιαίτερο σημείο αναφοράς. Το θερινό ηλιοστάσιο υπήρξε ανέκαθεν ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός για το ανθρώπινο γένος. Οι αρχαίοι πολιτισμοί διοργάνωναν πολυήμερες γιορτές για να τιμήσουν την μεγάλη νίκη του Ήλιου, καθώς κατά το θερινό ηλιοστάσιο ήταν η μεγαλύτερη μέρα του έτους.

Πρωτομαγιά, μια γαελική γιορτή της προ-χριστιανικής Ευρώπης

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα



Πρωτομαγιά ονομάζεται η πρώτη μέρα του Μαΐου, η οποία είναι μέρα αργίας (η Πρωτομαγιά για το εργατικό κίνημα είναι απεργία) για πολλές χώρες του κόσμου.

Η αγία Βαλπουργία και οι νύχτες των μαγισσών

Οι παγανιστικές δοξασίες του ερχομού της Άνοιξης



Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Την παραμονή της Πρωτομαγιάς η λαϊκή παράδοση θέλει τους ερωτευμένους να αναζητούν το μαγιόξυλο που θα κάνει τον έρωτά τους να έχει διάρκεια. Όμως υπάρχει κι άλλη μια παράδοση, η οποία έρχεται από την Βόρεια Ευρώπη και τις Σκανδιναβικές χώρες. Είναι η νύχτα που οι μάγισσες βγαίνουν να γιορτάσουν τον ερχομό της Άνοιξης. Είναι η Βαλπούργια νύχτα, όπως ονομάζεται, καθώς όλα συμβαίνει την παραμονή του εορτασμού της Αγίας Βαλπούργης.

Οι ρίζες του εθίμου της Πρωταπριλιάς από την Αρχαία Ελλάδα, τους Ρωμαίους και τους Κέλτες μέχρι τους γελωτοποιούς του Μεσαίωνα.

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

«Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη,

Κι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώρα»

Δ. Σολωμός: Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Εαρινή ισημερία: η Πρωτοχρονιά της φύσης

Στο ανοιξιάτικο τοπίο δεν υπάρχει καλύτερο και χειρότερο. Τα ανθισμένα κλαδιά απ' τη φύση τους είναι απλώς άλλα μεγάλα κι άλλα μικρά. - Ζεν παροιμίες



Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα



Η Άνοιξη είναι μία από τις τέσσερις εποχές της εύκρατης ζώνης. Αστρονομικά ξεκινά με την εαρινή ισημερία στις 20 ή 21 Μαρτίου στο Βόρειο ημισφαίριο (η ακριβής ημερομηνία ποικίλει ανάμεσα στις 19 και 21 Μαρτίου), περιλαμβάνει τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο Μάιο και τελειώνει με το θερινό ηλιοστάσιο γύρω στις 20 με 21 Ιουνίου.

Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο και το έθιμο του Χριστόξυλου

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα




Σήμερα, Σάββατο 21/12/2024 στις 11:20 το πρωί ξεκίνησε ο χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο, με το χειμερινό ηλιοστάσιο – τη μεγαλύτερη βραδιά του έτους. Αντίστροφα, στο νότιο ημισφαίριο θα αρχίσει το καλοκαίρι, με τη διάρκεια της μέρας στο αποκορύφωμά της.

«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν τα παραμύθια των αδερφών Γκριμ»

«Μια φορά κι έναν καιρό, αν και δεν ήταν ο καιρός μου ή ο καιρός σας ή ο καιρός κανενός άλλου, σε μια άλλη εποχή και πολύ μακριά από αυτά τα μέρη.....». 

Η αρχή των παραμυθιών των αδερφών Γκριμ

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Στις 20 Δεκεμβρίου του 1812, ο Γιάκομπ Γκριμ (Jacob Ludwig Carl Grimm) και ο Βίλχελμ Γκριμ (Wilhelm Carl Grimm) στην ηλικία των 27 και 26 χρονών αντίστοιχα, δημοσιεύουν τον πρώτο τόμο μιας συλλογής, η οποία στην πορεία του χρόνου θα γινόταν η πιο αγαπημένη συλλογή παραμυθιών για μικρούς και μεγάλους. Παραμύθια που έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές παιδιών και έχουν εμπνεύσει ατελείωτες εκδοχές τους σε βιβλία, τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη.

Halloween: Mύθοι και αλήθειες πίσω από την κέλτικη γιορτή

Halloween Raven by jerry8448.deviantart.com on @deviantART

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα


To Halloween είναι γιορτή του δυτικού κόσμου που γιορτάζεται τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου. Kατά την διάρκειά της, τα παιδιά μεταμφιέζονται σε κάτι τρομαχτικό και επισκέπτονται σπίτια μαζεύοντας γλυκά, το γνωστό φάρσα ή κέρασμα (trick or treat). Η γιορτή αυτή μπορεί να μοιάζει με τις δικές μας Απόκριες, διαφοροποιείται όμως κατά πολύ. Επίσης, μπορεί να φαίνεται αστεία ή παιδική, στη πραγματικότητα όμως δεν είναι, καθώς έχει μυστικιστική χροιά.

Οκτώβριος, ο μήνας της σποράς και του Αγίου Δημητρίου

Στην εικόνα: Το Καλαντάρι του Οκτωβρίου από το Très riches heures du duc de Berry

Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη, έχει οκτώ σειρές στ’ αλώνι.





Ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού Ημερολογίου, με διάρκεια 31 ημερών. Πήρε την ονομασία του από τη λατινική λέξη Octo ( οκτώ), επειδή στο αρχαίο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο όγδοος στη σειρά μήνας. 

Το 153 π.Χ. η Σύγκλητος καθιέρωσε την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου και το ρωμαϊκό ημερολόγιο έγινε δωδεκάμηνο. Ο Οκτώβριος μετακινήθηκε στη δέκατη θέση, αλλά διατήρησε την παλιά του ονομασία. Οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν και Sementilius (semen = σπόρος).

Φθινοπωρινή ισημερία, μια γιορτή συγκομιδής

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα



Φθινοπωρινή ισημερία ονομάζεται το αστρονομικό φαινόμενο, κατά το οποίο η ημέρα και η νύχτα έχουν περίπου την ίδια διάρκεια. Συμβαίνει μεταξύ 21 και 23 Σεπτεμβρίου κάθε έτους. 

Παρασκευή και 13: Μύθοι, δοξασίες και οι Ναΐτες Ιππότες

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα






Ο μήνας έχει δεκατρείς
καταραμένη μέρα,
δεν θέλω ν’ ανταμώσω άνθρωπο
ούτε για καλημέρα

Όταν το ημερολόγιο δείχνει: Παρασκευή και 13 κάποιου μήνα, τότε πολλοί άνθρωποι θεωρούν την ημέρα κακότυχη, γρουσούζικη, αποφράδα και ακατάλληλη για έναρξη σημαντικών γεγονότων καθώς πρόκειται για ημέρα που κουβαλάει όλες τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες που μπορούν να υπάρξουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Θεωρείται λοιπόν πως η συγκεκριμένη ημέρα είναι δυσάρεστη για πολλές εργασίες και δραστηριότητες, όπως είναι η γέννηση, ο γάμος, η έναρξη μιας νέας δουλειάς, το ξεκίνημα του πλοίου για ένα νέο ταξίδι, οι μετακομίσεις κ.α.

Προφήτης Ηλίας, ο προστάτης άγιος των Μετεωρολόγων

Επιμέλεια: Γιώτα Χουλιάρα 


Ο Ηλίας ο Λαγγαδινός ήταν γιος του Σάβωκ και καταγόταν από ένα χωριό της ευρύτερης περιοχής της Γαλαάδ που πιθανόν ονομαζόταν Θέσβη. Κατοικούσε στη γη Γαλαάδ και έδρασε στα χρόνια του βασιλιά Αχαάβ, κατά τον 9ο-10ο αιώνα π.Χ..

Άγιος Γεώργιος: Το μοτίβο του νέου που σκοτώνει τον δράκο

γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Αϊ μου Γιώργη αρματολέ και πρώτε καβαλάρη,

αρματωμένε με σπαθί και με χρυσό κοντάρι...

( Από το άρθρο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Άι μου Γιώργη!» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» στις 23 Απριλίου 1892)

Μαγιάτικο στεφάνι από Αμάραντο

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Ο αμάραντος ή Μάης ή δάκρυα της Παναγίας ή αγαποβότανο ή ελίχρυσος (λόγω της χρυσαφιάς του απόχρωσης) όπως ονομάζεται είναι ένα από τα πιο όμορφα αγριολούλουδα της ελληνικής υπαίθρου.

O μύθος των Ιπτάμενων Καμπάνων

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Για τους Γάλλους, ο μύθος των καμπάνων που πετούν είναι ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα του Πάσχα.


La légende des cloches de Pâques, όπως τον αποκαλούν στα γαλλικά.

Χαρταετός: Από τους δράκους της Κίνας, στο πείραμα του Φραγκλίνου και στην Ελληνική Σαρακοστή

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα


Ένα από τα έθιμα με τα οποία είναι στενά συνδεδεμένη η Καθαρά Δευτέρα στο μυαλό όλων μας από την παιδική μας ακόμα ηλικία, είναι το πέταγμα του χαρταετού. Η ιστορία του χαρταετού έχει βαθιές ρίζες στην αρχαία Κίνα, ξεπερνώντας τα 2.400 χρόνια ζωής. Το πέταγμα του συνηθίζεται με ιδιαίτερη αγάπη μέχρι τις ημέρες μας εκτός από τη Κίνα, στην Ιαπωνία, στην Ινδία και στη Ταϊλάνδη. 

Άγιος Πατρίκιος: ο επίσκοπος που εκχριστιάνισε τους Ιρλανδούς

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα






Η 17η Μαρτίου αποτελεί εθνική εορτή για την Ιρλανδία. Οι Ιρλανδοί, εντός και εκτός χώρας, γιορτάζουν, με διάφορες εκδηλώσεις, την Ημέρα του Αγίου Πατρικίου, γιορτή κατά την οποία όλα βάφονται πράσινα.

Το έθιμο του Μάρτη (βραχιόλι) στα Βαλκάνια και η baba Marta

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα


Μάρτης αποκαλείται το έθιμο σύμφωνα με το οποίο φτιάχνουμε από κόκκινο και άσπρο σχοινάκι ή κλωστές ένα βραχιόλι και το φοράμε την 1η Μαρτίου.


Σύμφωνα με τον Νικόλαο Γ. Πολίτη, πατέρα της ελληνικής Λαογραφίας, ο Μάρτης έχει δύο γυναίκες μια καλή, ανοιχτόκαρδη και γελαστή και μια σκουντουφλιάρα και θυμώδισσα που πάντα κλαίει. Όταν ο Μάρτης πάει στη γελαστή γίνεται και ο καιρός γελαστός και όταν πάει στη σκουντουφλιάρα ο καιρός χαλάει. Γι΄αυτό και τα πολλά, διαφορετικά επίθετα που του αποδίδονται όπως Κλαψόγελος, Καψομάρτης, Πεντάγνωμος, Γδάρτης, Ανοιξιάτης, Παλαβιάρης.

Απόκριες: Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Κάθε έτος αποτελεί έναν αλληλένδετο κύκλο, έναν ορίζοντα γεγονότων τυχαίων αλλά και «κατασκευασμένων» με στόχο να βοηθάει τους ανθρώπους να διατηρούν τις μνήμες και τις παραδόσεις τους αλλά και να ξεκουράζονται.


Στον «Περικλέους Επιτάφιο» του Θουκυδίδη αναφέρεται ότι στη Δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας «Μὲ συχνὲς θυσίες καὶ ἀγῶνες» οι πολίτες φρόντιζαν να μετριάζουν «τοὺς κόπους τῆς ἐργασίας καὶ νὰ ξεκουράζωμε τὸ πνεῦμα μας.»