Άγιος Πατρίκιος: ο επίσκοπος που εκχριστιάνισε τους Ιρλανδούς

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα






Η 17η Μαρτίου αποτελεί εθνική εορτή για την Ιρλανδία. Οι Ιρλανδοί, εντός και εκτός χώρας, γιορτάζουν, με διάφορες εκδηλώσεις, την Ημέρα του Αγίου Πατρικίου, γιορτή κατά την οποία όλα βάφονται πράσινα.
Κυριαρχούν τα τριφύλλια, τα ξωτικά, οι χοροί, οι παρελάσεις, οι αθλητικοί αγώνες, η μουσική και η άφθονη μπύρα. Η γιορτή του St Patrick’s Day, όπως αποκαλείται η ημέρα, καθιερώθηκε κατά τον 17ο αιώνα, για να τιμήσει τον άγιο προστάτη της Ιρλανδίας, Άγιο Πατρίκιο, αλλά και την άφιξη του χριστιανισμού στη χώρα.



Aν και εθνική γιορτή των Ιρλανδών, η πρώτη παρέλαση για την ημέρα του Αγίου Πατρικίου δεν έγινε στην Ιρλανδία, αλλά στις ΗΠΑ, το 1762, από Ιρλανδούς στρατιώτες που υπηρετούσαν στον αγγλικό στρατό, οι οποίοι διέσχισαν τη πόλη της Νέας Υόρκης. Τα επόμενα 35 χρόνια, ο πατριωτισμός μεταξύ των Ιρλανδών μεταναστών στις ΗΠΑ εντάθηκε με αφορμή τη συγκεκριμένη γιορτή. Την ένταση αυτή, η οποία επικρατούσε ανάμεσα στους Ιρλανδούς (καθολικούς στο θρήσκευμα) και στους ντόπιους (γεννημένοι στην Αμερική απόγονοι Άγγλων προτεσταντών μεταναστών) παρουσιάζει με ρεαλιστικό τρόπο η ταινία του 2002 σε σκηνοθεσία του Μάρτιν Σκορτσέζε «Οι Συμμορίες της Νέας Υόρκης» ( Gangs of New York).








Το 1848, δεκάδες οργανώσεις Ιρλανδών συνένωσαν τις παρελάσεις τους σε μία μεγαλειώδη, με τις γκάιντες και τα τύμπανα. Έκτοτε, καθιερώθηκε η παρέλαση την ημέρα της εορτής του Αγίου Πατρικίου, η οποία ήταν μέχρι πρόσφατα η μεγαλύτερη μη στρατιωτική παρέλαση που λάμβανε χώρα παγκοσμίως, με περισσότερους από 150.000 συμμετέχοντες στο σώμα της. 

Ποιος ήταν ο Άγιος Πατρίκιος







Ο άγιος Πατρίκιος ήταν ένας Κέλτης Βρετανός και χριστιανός ιεραπόστολος, ο οποίος θεωρείται στις ημέρες μας ως ο προστάτης άγιος της Ιρλανδίας (παρ’όλο που η Αγία Μπρίγκιτ του Κίλνταρε και ο Άγιος Κολούμπα είναι επισήμως, επίσης, προστάτες άγιοι της χώρας).


Η καταγωγή του ήταν ρωμαιοβρετανική. Πιθανόν, γεννήθηκε το 390 στη σημερινή βορειοδυτική ακτή της Βρετανίας, σε ένα άγνωστο μέρος ονόματι Bannavem Taburniae. Ήταν γιος ενός δημοτικού συμβούλου και ο παππούς του ήταν ιερέας. To πραγματικό του όνομα ήταν Maewyn Succat. Αργότερα, όμως, πήρε το ρωμαϊκό όνομα Patricius, που σημαίνει ευγενής. Μεγάλωσε μιλώντας λατινικά και δεν έδινε καμία σημασία στις αρχές του χριστιανισμού.


Όταν ήταν περίπου 15 χρονών, απήχθη από Ιρλανδούς πειρατές. Όντας σκλαβωμένος εργάστηκε ως βοσκός για έξι χρόνια. Σαν βοσκός προσευχόταν συχνά και έτσι γνώρισε το Θεό. Λέγεται ότι είδε ένα όνειρο που τον πληροφορούσε πως θα γυρνούσε στη πατρίδα του. Πιο συγκεκριμένα, στο όνειρο του είδε κάποιον να τον πλησιάζει και να του δίνει ένα γράμμα που είχε τίτλο «Η φωνή των Ιρλανδών» (The Voice of the Irish). Μάλιστα καθώς προσπάθησε να το διαβάσει, άκουγε τις φωνές των Ιρλανδών να τον καλούν κοντά τους για να τους σώσει και να τους διδάξει το χριστιανισμό.


Είναι άγνωστο εάν δραπέτευσε ή τον ελευθέρωσαν, πάντως, τελικά, κατάφερε να επιστρέψει στην οικογένειά του. Εκεί εκπαιδεύτηκε για να γίνει ιερέας και ταξίδεψε σε μοναστήρια στη Γαλατία, όπου έμεινε για κάποιο διάστημα. Ίσως σ’ αυτά τα μοναστήρια συγκαταλέγεται και αυτό του Λερίν στα νότια της Γαλλίας, ένα φημισμένο μοναστήρι που ιδρύθηκε επηρεασμένο από τους μεγάλους Αιγύπτιους μοναχούς, όπως ο άγιος Αντώνιος ο Μέγας.


Περίπου το 435, ο Πατρίκιος επέστρεψε στην Ιρλανδία από την Γαλατία ως επίσκοπος πλέον. Η ιρλανδική παράδοση αναφέρει πως ο λαός τον δέχτηκε ως σωτήρα που ήρθε για να τους λυτρώσει από τον Παγανισμό. Όμως οι Δρυίδες, ιερατική τάξη των Κελτών, ήταν εναντίον του καθώς δεν έβλεπαν με καλό μάτι τον ερχομό του.








Εγκαταστάθηκε στο Άρμαγκ (Armagh) στα βόρεια της Ιρλανδίας, όπου ίδρυσε ένα σχολείο και δημιούργησε την έδρα της επισκοπής του, ενθαρρύνοντας τη μοναστική ζωή. Από εκεί έκανε πολλά ιεραποστολικά ταξίδια, κηρύγματα, διδασκαλίες, βαπτίσεις και ίδρυσε εκκλησίες και μοναστήρια. Επίσης, δίδαξε το μυστήριο της μίας και ομοούσιου Αγίας Τριάδος χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το τριφύλλι, το εθνικό σύμβολο της Ιρλανδίας του οποίου τα φύλλα αποτελούνται από τρία κομμάτια αλλά στην ουσία είναι ένα. Η επιλογή του δεν ήταν τυχαία καθώς το τριφύλλι συμβολίζει την ισορροπία ανάμεσα στο πνεύμα την ψυχή και το σώμα. Επίσης, συμβολίζει την καλοτυχία, τη γονιμότητα, την αναγέννηση και την αιώνια ζωή. Κατάφερε λοιπόν αυτό το αρχαίο σύμβολο να το συνδέσει άμεσα με το χριστιανισμό. Στις μέρες μας πλέον αποτελεί σύμβολο της εορτής του και συνδέει αρμονικά το παγανιστικό παρελθόν της Ιρλανδίας με τον καθολικισμό.


Από τα πολλά γραπτά του έχουν διασωθεί δυο επιστολές του. Σώζεται η Ομολογία του, η αυτοβιογραφία του δηλαδή, που είναι ένα γράμμα το οποίο καταδικάζει τη δουλεία και ο αξιοσημείωτος ύμνος του (breastplate), όπου ομολογεί την απόλυτη πίστη του στο Χριστό. Αν και δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για το χρόνο της δράσης του, σύμφωνα με κάποιες πηγές ο Άγιος Πατρίκιος έζησε μεταξύ των ετών 373 και 493, ενώ σύμφωνα με άλλες δίδαξε το Χριστιανισμό στη Βόρειο Ιρλανδία από το 433 μέχρι και το θάνατό του, πιθανώς το 460.





Σύμφωνα με την παράδοση, έδιωξε όλους τους δαίμονες και όλα τα φίδια από την Ιρλανδία. Μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί δηλητηριώδη φίδια στην Ιρλανδία και οι επιστήμονες λένε ότι ποτέ δεν υπήρχαν φίδια στην Ιρλανδία. Το πιθανότερο είναι να πρόκειται για μύθο ή για παραβολή που χρησιμοποιήθηκε ο ίδιος για να δείξει ότι έδιωξε τον παγανισμό και εκχριστιάνισε την χώρα. Το φίδι στον χριστιανισμό (σε αντίθεση με τον αρχαίο κόσμο όπου συμβόλιζε την σοφία) έχει αρνητική ιδιότητα καθώς συνδέεται με τον κάτω κόσμο και το προπατορικό αμάρτημα.



Ο κέλτικος πολιτισμός και η διάδοση του χριστιανισμού




The Celtic Cross envisioned by St. Patrick. Image: Getty.






Οι Κέλτες της Ιρλανδίας είχαν αναπτύξει έναν αξιόλογο πολιτισμό, τον οποίο βρήκε και ο Άγιος Πατρίκιος όταν πήγε να διαδώσει το χριστιανισμό. Στα πέντε κελτικά βασίλεια – το Όλστερ (Ulster), το Μιθ (Meath), το Λένστερ (Leinster), το Μάνστερ (Munster) και το Κώνοτ (Connacht) – πέντε ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο βασιλιάδες διοικούσαν την Ιρλανδία, που διοικούνταν από το σύστημα των φυλών, αλλά όλες οι φυλές αναγνώριζαν την πόλη της Τάρα (Tara) σαν το κέντρο –τη πρωτεύουσα τους. Εκεί στέφονταν οι βασιλιάδες της κάθε φυλής και εκεί συγκροτούσαν τη συνέλευση των προκρίτων ολόκληρης της Ιρλανδίας, όταν έπρεπε να συζητήσουν για θέματα γενικού ενδιαφέροντος, για να εγκρίνουν τους υποχρεωτικούς για όλους νόμους. Αλλά και κάθε πρωτεύουσα των χωριστών βασιλείων είχε το δικό της επαρχιακό συμβούλιο, στο οποίο συζητούσαν τα τοπικά θέματα.




Στις γιορτές τραγουδιστές, παραμυθάδες, ποιητές, μίμοι, ακροβάτες, γελωτοποιοί διασκέδαζαν το κοινό, ενώ συγχρόνως γίνονταν αθλητικοί και παλαιστικοί αγώνες. Οι Ιρλανδοί είχαν αλφάβητο, είχαν εκτενή ποιητική και μυθολογική φιλολογία και αγαπούσαν τους μύθους και τα παραμύθια.
Η θρησκεία τους ήταν ένας ανιμιστικός πολυθεϊσμός, στον οποίο τις ιεροπραξίες τις έκαναν οι λευκοντυμένοι Δρυίδες τους, που σαν όλες τις ιερατικές τάξεις είχαν αυξημένες δραστηριότητες και συντόνιζαν σχεδόν τα πάντα, δίπλα στους βασιλιάδες ως σύμβουλοι επί παντός θέματος.


Η κοινωνική οργάνωση στηριζόταν στην οικογένεια. Πολλές οικογένειες αποτελούσαν τη φατρία, πολλές φατρίες το γένος και πολλά γένη τη φυλή. Όλα τα μέλη μιας φυλής –θεωρητικά τουλάχιστον- κατάγονταν από έναν κοινό πρόγονο. Τον 7ο αιώνα, το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους ήταν κοινή ιδιοκτησία των γενών ενώ η ατομική ιδιοκτησία περιορίζονταν στα είδη ατομικής χρήσης. Από τότε και μετά, σιγά- σιγά αναπτύχθηκε η τοπική αριστοκρατία που κατείχε μεγάλες εκτάσεις γης ενώ απέναντι της είχε τη τάξη των ελεύθερων χωρικών, των εκμισθωτών των αγρών και των δούλων.


Σ΄αυτή την τάξη των χωρικών και των δούλων βρήκε θερμό ακροατήριο ο άγιος Πατρίκιος και ανθρώπους έτοιμους να ασπαστούν τον χριστιανισμό. Παρ′ όλο που ούτε ο βασιλιάς, ούτε και οι δρυΐδες προσηλυτίστηκαν, ωστόσο του επέτρεψαν να κηρύξει και ο λαός τον ακολούθησε με μεγάλο ζήλο.


Συγκεκριμένα, αναφέρεται πως την άνοιξη του 433 ο παγανιστής βασιλιά Lóegaire επειδή θα άναβε μια φωτιά για μια κέλτικη παγανιστική εορτή είχε διατάξει κανείς να μην ανάψει φωτιά ή κερί πριν από αυτόν. Ο άγιος Πατρίκιος αψήφησε την διαταγή του και άναψε μια λαμπάδα για να υμνήσει τον Κύριο Ιησού Χριστό καθώς ήταν παραμονή της εορτής της Ανάστασης του Χριστού. Ο Βασιλιάς το έμαθε. Εντυπωσιάστηκε απ′ την γενναιότητά του και του επέτρεψε να συνεχίσει το ιεραποστολικό του έργο. Σε πολλές αγιογραφίες ο βασιλιάς Lóegaire εμφανίζεται ως αντίπαλος του αγίου Πατρικίου. Μάλιστα περιγράφεται ως «μεγάλος βασιλιάς, άγριος και παγανιστής, αυτοκράτορας των βαρβάρων» που ήθελε να σκοτώσει τον άγιο. Η αντιπαλότητα τους με το πέρασμα των ετών πήρε μυθικές διαστάσεις και πολλές ιστορίες έχουν περάσει από γενιά σε γενιά. Ιστορίες που μεταφέρουν πώς ο άγιος Πατρίκιος αντιμετώπισε με δυναμισμό τον βασιλιά και τον δρυΐδη του.


Σήμερα, ο άγιος Πατρίκιος θεωρείται άγιος από την Ορθόδοξη, τη Καθολική, τη Λουθηρανική και την Αγγλικανική εκκλησία, ενώ η μνήμη του γιορτάζεται στις 17 Μαρτίου. Η ημέρα του Αγίου Πατρικίου (St Patrick’s Day) είναι επίσημη αργία στη Βόρεια Ιρλανδία και στην Καναδική επαρχία της Νέας Γης. Γιορτάζεται γενικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές άλλες χώρες όπου ζουν Ιρλανδοί, πίνοντας μπόλικη μπίρα και τρώγοντας το παραδοσιακό μοσχαρίσιο κρέας με λαχανικά.



Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη στήλη της συγγραφέως στη Huffpost Greece