Το κοριτσάκι και η Μάγισσα του Χειμώνα - Ένα παραμύθι από τη Βουλγαρία

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα



Σήμερα θα παρουσιάσουμε ένα λαϊκό παραμύθι από τη Βουλγαρία, ιδιαίτερα γνωστό και αγαπητό στους αγροτικούς πληθυσμούς της χώρας.


«Μια φορά κι έναν καιρό, η κακιά Μάγισσα του Χειμώνα (Winter Witch) αποφάσισε να σταματήσει τον ερχομό της Άνοιξης. Κάλυψε λοιπόν τον Ήλιο με σκοτεινά σύννεφα και σκέπασε τη Γη με πυκνό χιόνι. Έτσι, ένα πρωί, οι άνθρωποι ξύπνησαν και τα σπίτια τους ήταν θαμμένα στο χιόνι. Aποφάσισαν να ζητήσουν βοήθεια από τον Πατέρα Χειμώνα (Father Frost) που ζούσε σ΄ένα παγωμένο παλάτι, ψηλά στο βουνό. Αλλά κανείς δεν ήταν πρόθυμος να κάνει αυτό το επικίνδυνο ταξίδι.

"Είμαι έτοιμος να πάω" είπε ένας γέρος. "Αλλά φοβάμαι ότι είμαι πολύ ηλικιωμένος και δεν θα μπορέσω να φτάσω στην κορυφή του βουνού. Αν ήμουν μόνο είκοσι χρόνια νεότερος."

"Μην ανησυχείς, παππούς, θα πάω εγώ!", είπε η εγγονή του που ζούσε μαζί του από τότε που πέθαναν οι γονείς της.

Όμως οι υπόλοιποι χωρικοί αντέδρασαν γιατί το κοριτσάκι ήταν μικρό και δεν είχε ούτε καν ζεστά ρούχα.

"Δεν φοβάμαι!" είπε το κοριτσάκι. "Τα πόδια μου είναι δυνατά και είμαι τόσο γρήγορη!"
''Αλλά θα παγώσεις εκεί, χωρίς καταφύγιο για να κρυφτείς από τον παγετό!"

"Έχω μια ζεστή καρδιά γεμάτη αγάπη για όλους. Θα με σώσει από τον παγετό'' είπε η μικρούλα.

"Πήγαινε κορίτσι μου', είπε ο παππούς της. "Σε εμπιστεύομαι".

Τα παιδιά του χωριού έδωσαν στο κοριτσάκι τα πιο ζεστά τους ρούχα, όπως γάντια, μάλλινες κάλτσες και μπότες. Η μικρή ευχαρίστησε τους φίλους της, χαιρέτησε τους χωριανούς και ξεκίνησε.

Προχωρούσε ψηλά στο βουνό όταν οι ανεμοστρόβιλοι ξύπνησαν θυμωμένοι και είπαν: "ποιος τολμά να έρχεται στο χώρο μας; Ας της δείξουμε ποιοι είμαστε; Ας την χτυπήσουμε τόσο πολύ ώστε να ξεχάσει πού πηγαίνει''.

Και άρχισαν να περιστρέφονται με δύναμη γύρω της. Όμως η μικρούλα έσφιξε τα δόντια και συνέχισε.

''Ας καλέσουμε τις αδερφές μας τις χιονοθύελλες'', είπαν οι ανεμοστρόβιλοι.

Το κορίτσι όμως ξεπέρασε και τις χιονοθύελλες. Τότε, οι ανεμοστρόβιλοι και οι χιονοθύελλες φώναξαν τη μητέρα τους, τη Μάγισσα του Χειμώνα. Η Μάγισσα εμφανίστηκε μπροστά από το κορίτσι σαν μια όμορφη νεαρή γυναίκα με ένα αστραφτερό λευκό φόρεμα και μια κορώνα από παγωμένα διαμάντια. Η μικρούλα μόλις είδε την όμορφη γυναίκα έμεινε να την κοιτάει μαγεμένη.




"Κοιμήσου'', είπε η Μάγισσα του Χειμώνα και μάγεψε τη μικρή η οποία κοιμήθηκε και πάγωσε. Ένα μικρό ποντίκι που είδε ό,τι συνέβη, φώναξε τους σκίουρους που πήγαν κοντά της να τη ζεστάνουν. Η φροντίδα τους ξύπνησε το κορίτσι που ήταν έτοιμο να συνεχίσει το ταξίδι του για το παλάτι του Πατέρα Χειμώνα.

Τα ζωάκια την ακολούθησαν και όλοι μαζί έφτασαν στο παγωμένο παλάτι του, όπου βρήκαν τον Πατέρα Χειμώνα να κοιμάται. Τα σκιουράκια πήδηξαν στην αγκαλιά του και τον ξύπνησαν. Το κοριτσάκι του εξήγησε ό,τι είχε συμβεί και πώς η Μάγισσα του Χειμώνα προσπάθησε να σταματήσει τον ερχομό της Άνοιξης.

Ο Πατέρας του Χειμώνα πήρε την ασημένια του σφυρίχτρα και κάλεσε τους βοηθούς του, από τους οποίους ζήτησε να του φέρουν στο παλάτι του τη Μάγισσα του Χειμώνα ώστε να την κλειδώσει στο κελάρι μέχρι το επόμενο έτος. Τους είπε επίσης να καθαρίσουν τον ουρανό από τα σύννεφα,για να βγει ο Ήλιος και να λιώσει το χιόνι.

Όταν οι μεγάλες πύλες του παγωμένου παλατιού άνοιξαν ξανά, ο Ήλιος έλαμπε και το μαλακό χιόνι άρχιζε να λιώνει. Η μικρούλα επέστρεψε πλέον με ευκολία στο χωριό της, όπου όλοι την περίμεναν με ευγνωμοσύνη έχοντας ανάψει φωτιές για να γιορτάσουν τον ερχομό της Άνοιξης.

Ανάλυση:


To συγκεκριμένο παραμύθι έλκει τις ρίζες του από την προ-χριστιανική εποχή των βουλγαρικών πληθυσμών και λεγόταν ως ιστορία τις ημέρες κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, όπου γιόρταζαν την επιστροφή του Ήλιου στον ουράνιο θόλο.

Ο αρχαίος κόσμος είχε προσέξει πως το Χειμώνα σταδιακά ο Ήλιος φώτιζε όλο και λιγότερη ώρα τον ουράνιο θόλο, έτσι άρχισε να φοβάται πως, μετά από κάποια νύχτα, δεν θα ξημέρωνε ποτέ και ο χειμώνας θα σκέπαζε για πάντα τη γη. Κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο όμως, οι άνθρωποι είδαν πως έπαψε να λιγοστεύει η ημέρα, αντίθετα άρχιζε να αυξάνει. Τότε, άναψαν μεγάλες φωτιές και πανηγύριζαν τη «νίκη» του Θεού Ήλιου.


Στο παραμύθι ουσιαστικά παρουσιάζεται αυτός ο φόβος, ότι το πυκνό χιόνι θα παραμείνει στη Γη και ο Ήλιος δεν θα βγει για το καθημερινό του ουράνιο ταξίδι. Ως υπεύθυνη γι΄αυτή τη συμφορά εμφανίζεται η Μάγισσα του Χειμώνα ενώ το μικρό κορίτσι που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες μέχρι να ειδοποιήσει τον πατέρα Χειμώνα, είναι η ελπίδα αλλά και η νέα γενιά παιδιών και χωρικών που μέσα από τις ιστορίες/δοκιμασίες ωριμάζει.





Τον δικό του ιδιαίτερο ρόλο παίζει και ο Πατέρας του Χειμώνα ή αλλιώς Father Frost. Πρόκειται ουσιαστικά για μια σλαβική παγανιστική φιγούρα που ελέγχει τις καιρικές συνθήκες και τις εναλλαγές των εποχών. Συγχέεται με τον Morozko, της ρωσικής λαογραφίας, απ΄όπου στην πορεία προέκυψε ο Ντεντ Μορόζ (Ded Moroz), που σε απλή μετάφραση σημαίνει «Παγωμένος Παππούς», η φιγούρα του σημερινού Άγιου Βασίλη για τους Ρώσους.








Παρά τις όποιες ομοιότητες με τον Άγιο Βασίλη, η ιστορία του Πατέρα του Χειμώνα είναι πολύ παλιά, πριν ακόμη από τον Χριστιανισμό. Αρχικά περιγραφόταν ως ο γιος των Σλάβων παγανιστών θεών και δοξαζόταν ως ο μάγος του χειμώνα που έλεγχε τις καιρικές συνθήκες, μεταξύ άλλων και την παγωνιά. Λέγεται μάλιστα πως συχνά άρπαζε τα παιδιά και ζητούσε από τους γονείς ανταλλάγματα. Ως παγανιστής θεός παρουσίαζε ομοιότητες με τον Όντιν, θεό της γερμανικής και σκανδιναβικής μυθολογίας.









Το ίδιο αρχαία είναι και η ιστορία της Μάγισσας του Χειμώνα, την οποία ο Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν παρουσιάζει ως Βασίλισσα του Χιονιού.


Η πεποίθηση ότι μια αρχαία θεά ήταν υπεύθυνη για τον χειμώνα, είναι παλαιά και ριζωμένη στην αντίληψη όλων των παγανιστικών πληθυσμών της Ευρώπης. Από τους Κέλτες που πίστευαν στην αιώνια Κυρά των Σκοτεινών Τόπων, την Αρχαία Γριά της Σοφίας, Cailleach μέχρι τα γερμανικά φύλλα γύρω από τις Άλπεις που έλεγαν ότι η Πέρχτα ή Μπέρχτα, επίσης γνωστή και ως Περχτ, γεννά τις χιονονιφάδες.

Οι πρώτες κοινωνίες των ανθρώπων, απ΄όπου προέρχεται αυτό το βουλγαρικό παραμύθι, ήταν καθαρά αγροτικές και οι εναλλαγές της φύσης, αποκτούσαν γι΄αυτούς μυθικές διαστάσεις που άξιζαν να διηγηθούν.