Ο πονηρός Πέτρος της βουλγαρικής λαογραφίας

Ένας δημοφιλής ήρωας της Βουλγαρικής λαογραφίας είναι ο Hitar Petar, στα Βουλγάρικα Хитър Петър ή αλλιώς ο Πονηρός Πέτρος.


Πρόκειται για έναν φτωχό χωρικό που με την πονηριά του παρουσιάζεται ως ανταγωνιστική φιγούρα είτε των πλούσιων ευγενών, των κληρικών και των τοκογλύφων, είτε του Νασρεντίν Χότζα (δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων, παροιμιών, ανεκδότων που κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας).

Ως χαρακτήρας o Πονηρός Πέτρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά περίπου τον 16ο-17ο αιώνα, όταν η Βουλγαρία ήταν ακόμα υπό οθωμανική κατοχή. Όμως, παραμύθια για τα καμώματά του συναντάμε και στη λαογραφία άλλων περιοχών.

Ο συγγραφέας και καθηγητής Iliya Blaskov έχει συγκεντρώσει στα βιβλία του πολλές ιστορίες του Πονηρού Πέτρου. Μπορούμε ως φιγούρα να τον παρομοιάσουμε με τον Τζακ των παιδικών παραμυθιών της αγγλικής λογοτεχνίας. Δηλαδή πρόκειται ουσιαστικά για ένα ήρωα κουτοπόνηρο, μικροκαμωμένο με τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων της υπαίθρου που σκορπά το γέλιο με τις ενέργειες του.

Ιδιαίτερα αγαπητή στη Βουλγαρία είναι η ιστορία όπου ο Hitar Petar συναντά τον Νασρεντίν Χότζα και τον ξεγελά.

Στην ιστορία, ο Χότζας γνωρίζοντας ότι ο Hitar Petar λέει πολλά αστεία, του ζητά να του διηγηθεί ένα.

«Κανένα πρόβλημα», του απαντά ο ήρωας.

«Απλώς περίμενε να πάω στο σπίτι και να πάρω το σάκο που τα φυλάω».


Ο Χότζας μένει στο σημείο περιμένοντας για ώρες μέχρι να καταλάβει ότι ο Πονηρός Πέτρος τον ξεγέλασε ενώ οι χωρικοί γελούσαν που τον περίμενε.

Η συγκεκριμένη ιστορία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς δυο αρχέτυπα όπως ο Πονηρός Πέτρος και ο Νασρεντίν Χότζα, γνωστότερος στα Ελληνικά ως Ναστραντίν Χότζας, ο πρώτος της βουλγαρικής λαογραφίας και ο δεύτερος της λαογραφίας της Μέσης Ανατολής, έρχονται σε αντιπαράθεση με τον Πέτρο να «κερδίζει» τον Νασρεντίν, ξεγελώντας τον.

Ο Νασρεντίν Χότζας ο οποίος στις ιστορίες που διαδόθηκαν μέσω της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια, παρουσιάζεται ως τύπος σούφι, φιλόσοφου ανατολίτη, οπλισμένος με φιλοσοφική εγκαρτέρηση στις αντιξοότητες της ζωής, πάντοτε ετοιμόλογος με ελευθερία εκφράσεων, πολλές φορές και με αισχρολογίες, θεωρείται αρχετυπικός ήρωας του ανατολίτικου κόσμου και πάντοτε εκείνος που είχε τον τελευταίο λόγο. 

Όμως σ΄αυτή την ιστορία της βουλγαρικής παράδοσης, ο Πονηρός Πέτρος αποδεικνύεται «εξυπνότερος» ώστε να τον εξαπατήσει. 

Οι Βούλγαροι λαογράφοι ισχυρίζονται ότι ο Πονηρός Πέτρος ήταν χωρικός που ζούσε κάπου στη σημερινή Βορειοδυτική Βουλγαρία. Την πατρότητα του διεκδικούν και οι Σκοπιανοί, οι οποίοι ισχύριζονται ότι αποτελεί ήρωα της δικής τους λαογραφίας και κουλτούρας και ότι ζούσε στην περιοχή Μαριόβο.

Μάλιστα, έχουν χτίσει και μνημείο του στην πόλη Prilep.

Στην εικόνα εξώφυλλο από παιδικό παραμύθι με τις ιστορίες του Hitar Petar.