H εορτή της Αγίας Μπριγκίτ και το Ίμπολκ

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα Δημοσιογράφος
Συγγραφέας του βιβλίου «Ο Βιασμός της Κοκκινοσκουφίτσας» 

Το Ίμπολκ είναι μία από τις τέσσερις κύριες γιορτές του προ-Χριστιανικού Κέλτικου ημερολογίου, συνδεδεμένο με τελετές γονιμότητας. Στο χριστιανικό ημερολόγιο έχει καθιερωθεί σαν εορτή της Αγίας Μπριγκίτ και σε πιο πρόσφατους καιρούς γιορτάζεται σαν γιορτή της φωτιάς, μία από τις οκτώ γιορτές, (4 ηλιακές και 4 Φωτιάς/Φεγγαριού) ή "Σάββατα" στο Νεοπαγανιστικό τροχό του χρόνου.


Το Ίμπολκ, σύμφωνα με πολλούς, είναι ο πρόγονος της χριστιανικής γιορτής της Υπαπαντής και της Μέρας της Μαρμότας και γιορτάζεται την 1η Φεβρουαρίου.

Δεν υπάρχει όμως κάποια απόδειξη ότι το Ίμπολκ εορταζόταν στον προχριστιανικό κόσμο σε άλλες περιοχές  εκτός από την Ιρλανδία, ενώ ο εορτασμός της Υπαπαντής ξεκίνησε από τη νότια Μεσόγειο.

Η φωτιά είναι πολύ σημαντική για αυτή τη κέλτικη γιορτή, γιατί η Μπρίγκιντ της κέλτικης μυθολογίας είναι η θεά της φωτιάς, της γιατρειάς και της γονιμότητας. Η φωτεινότητα από τις φωτιές συμβολίζει την αυξανόμενη δύναμη του ήλιου τους επόμενους μήνες.

Στην Αμερική, στη Μέρα της Μαρμότας, αν η μαρμότα δει τη σκιά της αυτό το πρωί και φοβηθεί και πάει πάλι πίσω στην φωλιά της, σημαίνει ότι θα υπάρξουν άλλες έξι βδομάδες χειμώνα. Η φήμη έρχεται κατευθείαν από την Ευρώπη, απ'τη Γερμανία συγκεκριμένα, όπου ένας στίχος λέει: Αν η μέρα της Υπαπαντής είναι φωτεινή και καθαρή, θα υπάρξουν άλλοι δυο χειμώνες στον χρόνο.

Ενδείξεις για τον τρόπο με τον οποίο εορταζόταν το Ίμπολκ στην Ιρλανδία υπάρχουν μέσα απ' τις λαϊκές παραδόσεις, οι οποίες συλλέχτηκαν ανάμεσα στον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα στην αγροτική Ιρλανδία και στη Σκωτία, οι οποίες συγκρίθηκαν και με μελέτες διάφορων ατόμων στη Σκανδιναβία.
Το φεστιβάλ παραδοσιακά αναφερόταν στην γαλούχηση των προβάτων, που στη συνέχεια γεννούσαν τα μικρά της άνοιξης.


Αυτό συνέβαινε είτε δύο βδομάδες πριν ή μετά τις αρχές Φεβρουαρίου. Η ονομασία της γιορτής, στην ιρλανδική γλωσσα, σημαίνει "στην κοιλιά" (i mbolg) και αναφέρεται στην γέννα των προβάτων. Είναι όμως και κελτικός όρος για την άνοιξη. Ένα άλλο όνομα είναι Oimelc, που σημαίνει "το γάλα του προβάτου". Ακόμα αναφέρεται σαν Μπρίγκιντ, από το όνομα της θεάς των σιδηρουργών στην κελτική μυθολογία.

Στην Κελτική μυθολογία, η Μπρίγκιντ (ιρλ. Brighid ή Brigit) είναι κόρη του Ντάγκντα και σύζυγος του Μπρες των Φομόριαν. Είχε δυο αδερφές επίσης με το όνομα Μπρίγκιντ και θεωρείται κλασική Κελτική Τριαδική θεότητα.

Η Μπρίγκιντ σχετίζεται με τη φωτιά. Οι τρεις εκφάνσεις της είναι:

• Η φλόγα της έμπνευσης, σαν προστάτρια της ποίησης
• Η φωτιά της σπιτικής εστίας, σαν προστάτρια της ίασης και της γονιμότητας
• H φωτιά των καμινιών, σαν προστάτρια της σιδηρουργίας και των πολεμικών τεχνών.

Η Μπρίγκιντ είναι η Θεά της Ιερής Φωτιάς του Κίλντερ (ιρλ. Cill Dara) και συχνά θεωρείται η Λευκή Κόρη της τριαδικής θεότητας.

Λόγω της Φλόγας της Έμπνευσης και της σχέσης της με τα δένδρα της  βελανιδιάς, θεωρείται προστάτρια των Δρυΐδων.
Στην πορεία και καθώς ο χριστιανισμός διαδόθηκε η μορφή της εκχριστιανίστηκε και χρησιμοποιήθηκε σαν "θετή μητέρα" του Ιησού, μάλιστα μετονομάστηκε Αγία Μπριγκίτ, κόρη του Δρυΐδη Ντουγκλ (ιρλ. Dougal).

Την ημέρα της κέλτικης εορτής, το φίδι της Μπρίγκιντ έβγαινε από το λοφίσκο του, όπου βρισκόταν σε χειμερία νάρκη και η συμπεριφορά του καθόριζε τη διάρκεια που απέμενε για το τέλος του χειμώνα. Την περίοδο αυτή, η Μπρίγκιντ ενσαρκώνει τη νύφη, παρθένο ή αγνή κοπέλα και προστατεύει τις ετοιμόγεννες γυναίκες.

Η γιορτή του Ίμπολκ ήταν πολύ σημαντική για τους αρχαίους κατοίκους της Ιρλανδίας. Για παράδειγμα, στην ιρλανδική περιοχή Τάρα, στους Λόφους των Αιχμαλώτων (Μount of Hostages), ο εσωτερικός θάλαμος είναι άριστα συνδεδεμένος με τον ανατέλλοντα ήλιο και του Ίμπολκ και του Σόουιν.

Πρόκειται για μια γιορτή του φωτός, που αντικατοπτρίζει τη διάρκεια της ημέρας και την ελπίδα της άνοιξης. Είναι παράδοση να ανάβουν όλες οι λάμπες στο σπίτι για λίγα λεπτά και οι τελετές συχνά περιλαμβάνουν το άναμμα μεγάλης ποσότητας κεριών.

Στο μοντέρνο ιρλανδικό ημερολόγιο, το Ίμπολκ είναι συχνά γνωστό σαν η γιορτή της Αγίας Μπριγκίτ και σαν "La Feabhra": η πρώτη μέρα της Άνοιξης. Ένας λόγος είναι ότι ο Χριστιανισμός, στην προσπάθειά του να εναρμονίσει την δημοτικότητα αυτής της γιορτής μαζί με τις δικές του παραδόσεις, άλλαξε τη γιορτή του Ίμπολκ, μετονομάζοντάς την.

Μια λαϊκή παράδοση που υπάρχει είναι το κρεβάτι της Αγίας Μπριγκίτ. Τα νεαρά κορίτσια του χωριού φτιάχνουν μια κούκλα από καλαμπόκι, που τη στολίζουν με κορδέλες και μπιχλιμπίδια. Οι πιο ηλικιωμένες γυναίκες, στη συνέχεια, φτιάχνουν ένα κρεβάτι για να ξαπλώσει η Αγία Μπριγκίτ. Την παραμονή της γιορτής, που είναι στις 31 Ιανουαρίου, οι νεαρές κοπέλες συναντιούνται σε ένα σπίτι για να ξαγρυπνήσουν όλη τη νύχτα με την κούκλα από καλαμπόκι και στη συνέχεια τις επισκέπτονται όλοι οι νεαροί άνδρες της κοινότητας, οι οποίοι πρέπει να μεταχειριστούν αυτές και την κούκλα με σεβασμό. Ταυτόχρονα, οι πιο μεγάλες γυναίκες της κοινότητας μένουν στα σπίτια τους και εκτελούν άλλες τελετές.

Πριν πάνε για ύπνο, κάθε νοικοκυριό καθαρίζει το τζάκι του καλά και "χτενίζει" τις στάχτες. Το πρωί κοιτάζουν να βρουν κάποιο σημάδι στις στάχτες, που να δείχνει ότι η Μπριγκίτ πέρασε από το σπίτι τους το βράδυ ή το πρωί.

Την επόμενη μέρα, το κρεβάτι της Μπριγκίτ πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι, όπου καλωσορίζεται με μεγάλη τιμή. Απ'τη στιγμή που η Μπριγκίτ συμβολίζει τη ζωτική ορμή που θα φέρει τους ανθρώπους από το χειμώνα στην άνοιξη, η παρουσία της είναι πολύ σημαντική σε αυτήν την συγκεκριμένη μέρα του χρόνου. Ο κόσμος συχνά θα χτυπήσει το ομοίωμά της με ένα ξύλινο ραβδί, ίσως ένα παλιό απομεινάρι από πιο παλιές κραταιές τελετές γονιμότητας.

Αυτό το έθιμο θυμίζει το αντίστοιχο της Αγίας Αγνής το οποίο και περιγρλαφω στο βιβλίο μου «Ο Βιασμός της Κοκκινοσκουφίτσας» και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο «Ο εξαγνισμός της φωτιάς και του αλατιού». 

Όπως περιγράφει και ο Άγγλος ρομαντικός λυρικός ποιητής Τζoν Κητς (John Keats) στο ποίημα του «Η παραμονή της Αγίας Αγνής» (The eve of St. Agnes), τα νεαρά κορίτσια ξάπλωναν νηστικά, νηστεύοντας με την ελπίδα να ονειρευτούν τους μελλοντικούς τους συζύγους.





«Η παραμονή της Αγίας Αγνής του Τζoν Κητς

Της είπαν πώς, κατά την παραμονή της Αγίας Αγνής
Οι νεαρές παρθένες μπορεί να έχουν οράματα ηδονής,
Και απαλά μηνύματα από τις αγάπες τους να λάβουν
Όπως το βράδυ της πρώτης νύχτας του γάμου
Αρκεί οι τελετές να γίνουν σωστά 

Δεδομένου ότι, χωρίς δείπνο στο κρεβάτι, πρέπει να αποσυρθούν

Και η κλίνη να δεχθεί νωχελικά τις άσπιλες και όμορφες (κοπέλες) Χωρίς να κοιτάξουν πίσω ή πλάγια
Και από τον Ουρανό θα δουν όλα αυτά που επιθυμούν.»



Να υπενθυμίσουμε πως σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας τα νεαρά κορίτσια ξαπλώνουν την παραμονή των Αγίων Θεοδώρων (κινητή εορτή) στη παρθενική κάμαρα φορώντας μια ζώνη (παραπέμπει στο έθιμο της ζώνης αγνότητας του Μεσαίωνα) , την οποία δεν έχουν βγάλει από πάνω τους όλη την ημέρα. Το βράδυ θα ονειρευτούν το μέλλοντα σύζυγό τους .

Ήταν γόνος εύπορης οικογένειας της Ιρλανδίας, η οποία είχε ασπαστεί τον Χριστιανισμό από τον Άγιο Πατρίκιο. Η ιστορία της αναφέρεται στο Book of Lismore , ένα ιρλανδικό χειρόγραφο του Μεσαίωνα το οποίο περιέχει τις βιογραφίες του Αγίου Πατρίκιου και του Αγίου Kολούμπα. Στις αγιογραφίες της παρατηρούμε ότι κρατάει φωτιά, όπως και η κέλτικη πο-χριστιανική θεότητα. Απεβίωσε την 1η Φεβρουαρίου του 523 μ.Χ.


--------------------------------------------


Ιδιοκτησία πνευματικών δικαιωμάτων του Seanchai- Bards- Mythoplastis - © 2019