Mύθοι και θρύλοι γύρω από την Κινέζικη Πρωτοχρονιά

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Η Κινέζικη Πρωτοχρονιά είναι η μεγαλύτερη γιορτή στην Κίνα και την κινέζικη διασπορά. Δεν έχει σταθερή ημερομηνία, επειδή το κινεζικό ημερολόγιο είναι σεληνιακό. Η Κινέζικη Πρωτοχρονιά ξεκινά την ημέρα της δεύτερης νέας σελήνης μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο. Για την φετινή χρονιά εορτάζεται την Κυριακή 22 Ιανουαρίου.

Ο θρύλος αναφέρει ότι τα παλιά χρόνια, ο Βούδας ζήτησε από όλα τα ζώα να τον συναντήσουν την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Μόνο 12 ανταποκρίθηκαν στην πρόκλησή του.

Ο Αρουραίος, το Βουβάλι, η Τίγρης, το Κουνέλι, ο Δράκος, το Φίδι, το Άλογο, ο Τράγος, ο Πίθηκος, ο Κόκορας, ο Σκύλος και το Γουρούνι. Τότε ο Βούδας ονόμασε κάθε χρόνο με το όνομα ενός από αυτά τα ζώα. Έτσι, κάθε 12 χρόνια ένα από αυτά τα ζώα έχει την τιμητική του. Ο Βούδας έκανε γνωστό ότι κάθε άνθρωπος που θα γεννηθεί στο έτος ενός από τα 12 ζώα, θα έχει κάποια από τα χαρακτηριστικά αυτού του ζώου. 

Το παραδοσιακό κινεζικό ημερολόγιο είναι σεληνιακό, που σημαίνει ότι βασίζεται στις κινήσεις του φεγγαριού και του ήλιου. Επομένως, η ημερομηνία της Κινεζικής Πρωτοχρονιάς στο Γρηγοριανό ημερολόγιο πέφτει το διάστημα μεταξύ 21 Ιανουαρίου και 20 Φεβρουαρίου. Διαρκεί 15 ημέρες και λήγει με τη Γιορτή των Φαναριών.

Ο εορτασμός της Κινέζικης Πρωτοχρονιάς χάνεται στο χρόνο και οι ειδικοί τον αναζητούν στη δυναστεία των Τσανγκ (μεταξύ 1600 και 1100 π.Χ.), όταν οι άνθρωποι προσέφεραν θυσίες στους θεούς και στους προγόνους τους για να σηματοδοτήσουν το τέλος της παλιάς εποχής και την αρχή του νέου έτους.

Παρά το γεγονός ότι το κινεζικό νέο έτος έχει τις ρίζες του σε θρησκευτικές παραδόσεις, από την εποχή του Μάο, έτεινε να μετατραπεί σε μια μεγάλη πολιτιστική γιορτή.

Στις μέρες μας πλέον πρόκειται για μια καθαρά οικογενειακή γιορτή στην οποία δίνεται έμφαση στο εορταστικό τραπέζι που περιλαμβάνει πιάτα με βάση το κοτόπουλο και το ψάρι, ενώ το πιο δημοφιλές φρούτο είναι το μανταρίνι. Μία από τις διασημότερες παραδόσεις της βόρειας Κίνας είναι η κατανάλωση ζυμαρικών.

Η κινεζική λέξη για τα ζυμαρικά είναι η “jiao zi” και μοιάζει αρκετά με την αρχαία λέξη που χρησιμοποιούσαν για να τονίσουν την αντικατάσταση κάτι παλιού με κάτι νέο.

Ένας ακόμη λόγος είναι ότι τα ζυμαρικά στην Κίνα έχουν μία συγκεκριμένη εμφάνιση, η οποία μοιάζει με τα κομμάτια χρυσού που χρησιμοποιούνταν τα αρχαία χρόνια αντί χρημάτων. Οπότε, ένα πιάτο γεμάτο από αυτά συμβολίζει μία νέα χρονιά, γεμάτη πλούτη.

Οι Κινέζοι δίνουν μεγάλη σημασία στα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις της Πρωτοχρονιάς.

Αυτό το δεκαπενθήμερο της γιορτής, πολλοί θεωρούν ότι βάζουν τις ρίζες της καλοτυχίας για το υπόλοιπο έτος και για αυτό κάποιοι Κινέζοι αποφεύγουν να κάνουν πολλά πράγματα στο διάστημα αυτό για να μην τους βγει σε κακό η υπόλοιπη χρονιά.

Για παράδειγμα, δεν φορούν παλιά, φθαρμένα ρούχα, ώστε να μην τους φέρουν κακή τύχη, κάποιοι άλλοι προσπαθούν να μην πλένουν τα ρούχα τους ή να μη χρησιμοποιούν μαχαίρια!.

Παράλληλα, ξεσκόνισμα, σκούπισμα, σφουγγάρισμα, σιδέρωμα, όλες αυτές τις δουλειές οι Κινέζοι πρέπει να τα κάνουν πριν τα μεσάνυχτα του νέου έτους. Στην προκειμένη, όλες αυτές οι δουλειές συνιστάται να γίνουν πριν τα μεσάνυχτα για να «φύγει μαζί» με τη σκόνη όποια κακή τύχη υπήρχε κατά τη χρονιά που τελειώνει.

Απαγορεύεται, επίσης, το καθάρισμα την πρώτη μέρα του Νέου Κινεζικού Έτους, ακόμη κι αν είχαν κάποιο ρεβεγιόν ή πάρτι σπίτι τους. Κι αυτό γιατί πριν την αλλαγή της χρονιάς το σπίτι είχε καθαριστεί, διώχνοντας κάθε κακή τύχη. Οπότε εάν καθαριστεί ξανά την πρώτη μέρα του έτους, θα διωχθεί κάθε καλή τύχη.

Ακόμη, προτείνεται να πληρώνονται όλα τα χρέη πριν τη νέα χρονιά διότι υπάρχει η προκατάληψη πως εάν ένας χρόνος ξεκινήσει με απλήρωτους λογαριασμούς, έτσι θα τελειώσει.

Η παράδοση επιβάλλει την ρίψη πυροτεχνημάτων, καθώς ο θόρυβος που προκαλούν πιστεύεται ότι διώχνει τους δαίμονες και τα κακά πνεύματα.

Ένα θρυλικό άγριο θηρίο το οποίο ονομάζεται Nien («Ετος») θεωρούνταν ότι επιτίθετο στους ανθρώπους, στο τέλος κάθε χρόνου. Και για αυτό οι χωρικοί έκαναν δυνατούς θορύβους και χρησιμοποιούσαν λαμπερά φώτα για να το τρομάξει και να το διώξουν μακριά.

Κάπως έτσι καταλήξαμε στους σημερινούς εορτασμούς της κινεζικής Πρωτοχρονιάς στις οποίες υπάρχουν στοιχεία από παλιές θρυλικές ιστορίες.

Οι προετοιμασίες για την διακόσμηση των σπιτιών ξεκινούν μια εβδομάδα πριν. Το κόκκινο είναι το κυρίαρχο χρώμα, στην ενδυμασία, στη διακόσμηση και τα δώρα. Συμβολίζει τη φωτιά, που πιστεύεται ότι διώχνει την κακή τύχη. Οι Κινέζοι διακοσμούν τα σπίτια και τα καταστήματα τους με δράκους.

Σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό όπου η φιγούρα του δράκου προκαλεί δέος και τρόμο στις καρδιές των ανθρώπων, ο κινέζικος δράκοντας συμβολίζει τη δύναμη και τη χάρη, το θάρρος και την ανδρεία, τον ηρωισμό και την υπομονή, την ευγένεια και την θεότητα.


Η γιορτή των φαναριών





Η Γιορτή των Φαναριών σηματοδοτεί τη λήξη της Κινέζικης Πρωτοχρονιάς, που διαρκεί 15 ημέρες.

Φέτος θα εορταστεί στις 5 Φεβρουαρίου.

Μόλις πέσει το σκοτάδι, τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους κρατώντας χάρτινα φαναράκια, τα οποία συμβολίζουν την καλή τύχη, που είναι αναγκαία για να κυλήσει αίσια η χρονιά.

Σε πολλές πόλεις της Κίνας διοργανώνονται εορταστικές εκδηλώσεις, όπου χιλιάδες φαναράκια ανυψώνονται στον ουρανό, δημιουργώντας ένα φαντασμαγορικό θέαμα, ενώ την τιμητική τους έχουν και τα πυροτεχνήματα, τα οποία διώχνουν τους δαίμονες και τα κακά πνεύματα, κατά την κινέζικη παράδοση.

Ο θρύλος λέει ότι η γιορτή καθιερώθηκε επί της βασιλείας του αυτοκράτορα Μινγκ (28-75 μ.Χ), όταν υιοθετήθηκε ο Βουδισμός στην Κίνα.

Μια μέρα, ο αυτοκράτορας είδε στο όνειρό του ένα χρυσό άνθρωπο μέσα στο παλάτι του. Τη στιγμή που ετοιμαζόταν να ρωτήσει τον μυστηριώδη αυτόν επισκέπτη ποιος είναι, αυτός ανυψώθηκε στον ουρανό και εξαφανίστηκε προς τη δύση.

Την επόμενη, ο Μινγκ έστειλε έναν πολυμαθή μανδαρίνο στην Ινδία με διπλή αποστολή: να προσκυνήσει τον Βούδα και να εντοπίσει τις βουδιστικές γραφές. Πράγματι, ο αυτοκρατορικός απεσταλμένος, μετά από ένα πολύμηνο και κοπιαστικό ταξίδι, επέστρεψε στο παλάτι με τις γραφές.





Αμέσως, ο Μινγκ διέταξε την κατασκευή ενός ναού για να στεγάσει το άγαλμα του Βούδα και να τοποθετήσει εκεί τις γραφές. Οι οπαδοί του πίστευαν ότι η δύναμη του Βούδα μπορούσε να διώξει το σκοτάδι. Για το λόγο αυτό, ο αυτοκράτορας διέταξε τους υπηκόους του να ανάψουν φαναράκια κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που αργότερα επισημοποιήθηκε ως Γιορτή των Φαναριών.

Στο Χονγκ - Κονγκ και την Ταϊβάν, παράλληλα με τη Γιορτή των Φαναριών γιορτάζεται και η Ημέρα των Ερωτευμένων, η κινεζική εκδοχή του Αγίου Βαλεντίνου.

Πέρα από τη διασκέδαση και την απόλαυση των όμορφων φαναριών, οι Κινέζοι στο παραδοσιακό τραπέζι ττην ημέρα εκείνη τρώνε γιουάν σιάο (yuanxiao). Τα γιουάν σιάο, ή αλλιώς τανγκ γιουάν (tangyuan), είναι στρογγυλές μπάλες από κολλώδες ρύζι, γεμιστές με ζάχαρη, τα οποία συμβολίζουν την επανένωση.

Το πιάτο αυτό πήρε το όνομά του από το κινέζικο όνομα της γιορτής (yuanxiaojie). Λέγεται ότι το έθιμο κατανάλωσης γιουάν σιάο προέρχεται από την εποχή της Δυναστείας των Τζιν (Jin) της Ανατολής τον 4ο αιώνα, και αργότερα εξαπλώθηκε κατά την περίοδο των Δυναστειών Τανγκ και Σονγκ.

Η κινεζική γιορτή των φαναριών δεν πρέπει να συγχέεται με την γιορτή του Αγίου Μαρτίνου (Sankt Martin) ή απλά η γιορτή των φαναριών (Laternenfest), η οποία εορτάζεται στη Γερμανία στις 11 Νοεμβρίου. Εκεί τα παιδιά φτιάχνουν φαναράκια και βγαίνουν στους δρόμους τραγουδώντας για να θυμίσουν στους μεγάλους την σημασίας της προσφοράς χωρίς αντάλλαγμα.