Χίλιες και μια νύχτες

Ο Πέρσης βασιλιάς του Σαχριάρ αφού άκουσε για 1.001 νύχτες τις ιστορίες που του διηγήθηκε η όμορφη γυναίκα του Σεχραζάντ αποφάσισε να της χαρίσει τη ζωή.

Οι Χίλιες και μια Νύχτες, γνωστές στην Ελλάδα ως Παραμύθια της Χαλιμάς (από την αιγυπτιακή τους μετάφραση/έκδοση) στηρίζονται στην κεντρική ιστορία ενός Πέρση βασιλιά, του Σαχριάρ, και της νέας του νύφης.

Ο βασιλιάς συγκλονίζεται όταν ανακαλύπτει ότι η γυναίκα του αδελφού του είναι άπιστη και όταν ανακαλύπτει ότι και η δική του γυναίκα ήταν επίσης άπιστη, και μάλιστα με ένα δούλο του παλατιού, την εκτελεί.

Όμως ήταν τόσο μεγάλη η πίκρα του και η θλίψη του, ώστε έγινε μισογύνης πιστεύοντας ότι όλες οι γυναίκες είναι ίδιες. Έτσι, ο βασιλιάς Σαχριάρ άρχισε να παντρεύεται κάθε μέρα και μία παρθένα, την οποία εκτελούσε το επόμενο πρωί ώστε να μην έχει την ευκαιρία να τον ατιμάσει. Τελικά ο βεζίρης, του οποίου το καθήκον ήταν να του βρίσκει παρθένες, δεν μπορούσε πια να του βρει άλλες νύφες.

Η Σεχραζάντ (που πιθανόν σημαίνει "ευγενικής καταγωγής"), κόρη του βεζίρη, προσφέρεται η ίδια να γίνει η επόμενη νύφη και ο πατέρας της το αποδέχεται απρόθυμα. Τη νύχτα του γάμου τους, η Σεχραζάντ ξεκινάει να αφηγείται στον βασιλιά ένα παραμύθι, το οποίο όμως αφήνει ανολοκλήρωτο. Ο βασιλιάς, θέλοντας ν' ακούσει τη συνέχεια και το τέλος του παραμυθιού, αναγκάζεται να αναβάλει την εκτέλεσή της. Το επόμενο βράδυ, η Σεχραζάντ τελειώνει την αφήγηση του παραμυθιού και αμέσως αρχίζει άλλο, το οποίο αφήνει επίσης ανολοκλήρωτο.

Ο βασιλιάς, θέλοντας ν' ακούσει και πάλι τη συνέχεια, αναβάλλει για άλλη μια φορά την εκτέλεση της Σεχραζάντ, κι αυτό συνεχίζεται για 1.001 νύχτες. Το τελευταίο βράδυ, ο βασιλιάς αποφασίζει να της χαρίσει τη ζωή για πάντα κι έτσι η Σεχραζάντ παραμένει βασίλισσα.
Το έργο συγκεντρώθηκε κατά τη διάρκεια πολλών αιώνων από διάφορους συγγραφείς, μεταφραστές και μελετητές σε όλη τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Οι ρίζες των ίδιων των ιστοριών ανιχνεύονται πίσω στην αρχαία και μεσαιωνική αραβική, περσική, ινδική, τουρκική, αιγυπτιακή και μεσοποταμιακή παράδοση και λογοτεχνία. Ειδικότερα, πολλές ιστορίες προέρχονται από την παράδοση της εποχής των Χαλιφάτων ενώ άλλες προέρχονται από την Περσία, έχοντας εισάγει και ορισμένα ινδικά στοιχεία.

Η σύγχρονη φήμη της συλλογής προέρχεται από την πρώτη γνωστή ευρωπαϊκή μετάφραση του έργου από τον Αντουάν Γκαλάν το 1704.
Μερικές ιστορίες, και ιδιαίτερα "Ο Αλαντίν και το Μαγικό Λυχνάρι", "Ο Αλί Μπαμπά και οι Σαράντα Κλέφτες" και ο "Σεβάχ", αν και είναι σχεδόν γνήσια παραδοσιακά παραμύθια της Μέσης Ανατολής, δεν αποτελούσαν μέρος των αραβικών εκδόσεων αλλά ενσωματώθηκαν στη συλλογή από τον Αντουάν Γκαλάν και άλλους ευρωπαίους μεταφραστές.
Όπως θα θυμάστε όσοι έχετε διαβάσει το βιβλίο «Ο Βιασμός της Κοκκινοσκουφίτσας» και πιο συγκεκριμένα το κεφάλαιο για Το κοριτσάκι με τα Σπίρτα που αναφέρεται στο Δανό παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, τα συγκεκριμένα παραμύθια ήταν ο λόγος που ο Άντερσεν λάτρεψε τις ιστορίες και τελικά έγινε παραμυθάς.

Το ζήτημα της προέλευσης του έργου είναι εξαιρετικά περίπλοκο και οι σύγχρονοι μελετητές έχουν κάνει πολλές προσπάθειες να βρουν το πως προήλθε το έργο όπως είναι γνωστό σήμερα. Παραμένει άγνωστο το πότε, πού και από ποιους γράφτηκαν οι Χίλιες και μια Νύχτες, καθώς οι εκτεταμένες έρευνες έχουν αποκαλύψει σημαντικό αριθμό χειρογράφων, τα οποία ωστόσο είναι ελλιπή. Τις δεκαετίες του 1880 και του 1890 πραγματοποιήθηκε μεγάλη μελέτη πάνω στις Χίλιες και μια Νύχτες από διάφορους λόγιους, κατά τη διάρκεια της οποίας προέκυψε μία συναινετική άποψη για την ιστορία του κειμένου. Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι πρόκειται για ένα σύνθετο έργο και ότι οι πρώτες ιστορίες του ήρθαν από την Ινδία και την Περσία.

Κάποια στιγμή, κατά πάσα πιθανότητα στις αρχές του 8ου αιώνα, αυτές οι ιστορίες μεταφράστηκαν στα αραβικά υπό τον τίτλο "Οι Χίλιες Νύχτες". Αυτή η συλλογή αποτέλεσε στη συνέχεια τη βάση του Χίλιες και μια Νύχτες. Ο αρχικός πυρήνας των ιστοριών ήταν αρκετά μικρός. Κατά την εποχή του χαλιφάτου των Αββασιδών, τον 9ο ή τον 10ο αιώνα, στον αρχικό πυρήνα της συλλογής προστέθηκαν νέες ιστορίες με φόντο τη Βαγδάτη του Χαρούν αλ Ρασίντ.

Επίσης, ίσως από τον 10ο αιώνα και μετά, προστέθηκαν στη συλλογή ανεξάρτητες ηρωικές αφηγήσεις και ιστορίες. Αρκετές από τις ιστορίες προέρχονται και από την αρχαία ελληνική μυθολογία και τη βυζαντινή παράδοση.

Από τον 13ο αιώνα και μετά, προστέθηκαν επιπλέον ιστορίες στη Συρία και την Αίγυπτο, πολλές εκ των οποίων δείχνουν την ενασχόληση με το σεξ και τη μαγεία. Μέχρι τον 16ο αι., προστέθηκαν ιστορίες από τις ισλαμικές αντι-Σταυροφορίες και άλλες ιστορίες που έφεραν στη Μέση Ανατολή οι Μογγόλοι, με αποτέλεσμα η συλλογή να μεγαλώσει αρκετά ώστε να καλύψει πλήρως τις 1.001 νύχτες αφηγήσεων που υπόσχεται ο τίτλος του έργου.