Εγκέλαδος, ο αρχηγός των Γιγάντων

Ο Εγκέλαδος στην Ελληνική Μυθολογία φέρεται ως αρχηγός των Γιγάντων, γιος του Τάρταρου και της Γαίας ο οποίος έπαιξε όμως πρωτεύοντα ρόλο στη Γιγαντομαχία στην οποία και φονεύθηκε.


Ο Τάρταρος, ο πατέρας του Εγκέλαδου, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία είναι δευτερεύουσα θεότητα του Κάτω Κόσμου, γιος του Πλούτωνα (ή του Αιθέρα ή του Χάους) και της Γαίας. Γενικότερα όμως φέρεται ως μυθικός τόπος λεγόμενος και Τάρταρα, όπου κατά τις αρχαίες δοξασίες βασανίζονται οι κακοί μετά το θάνατό τους.

Η Γαία, μητέρα του Εγκέλαδου, προϋπήρχε με το Χάος και τον Έρωτα-Φάνη στη δημιουργία του Κόσμου. Κατά άλλους, αυτές οι τρεις κοσμικές υπάρξεις γεννήθηκαν, κατά αντίστροφη σειρά, από το Κοσμικόν Ωόν όπως αναφέρεται στη Θεογονία του Ησίοδου, το οποίο προήλθε από το μηδέν, το τίποτα ή από τη Νύχτα.

Η Γαία, στο επίπεδο της Κοσμογονίας, συμβολίζει την υλική πλευρά του Κόσμου και όχι τη Γη. Το Χάος συμβολίζει τον Χώρο του Σύμπαντος. Ο Έρωτας συμβολίζει την κινητήρια δύναμη που ενώνει, μεταλλάσσει και μεταμορφώνει (μορφή, αυτό που φαίνεται, ο Φάνης) το Παν.

Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή της Μυθολογίας, ο Εγκέλαδος, ήταν ένας από τους Γίγαντες που γέννησε η Γαία με τον Ουρανό . Η Μυθολογία λέει πως ο Ουρανός και η Γαία έκαναν πολλούς απογόνους: τους Τιτάνες, τρεις Κύκλωπες και τρεις Εκατόγχειρες καθώς και τους Γίγαντες Αλκυονέα, Εγκέλαδο και Ευρυμέδοντα.


Οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως, όταν γινόταν σεισμός, ο Εγκέλαδος είχε θυμώσει και επειδή ήταν πολύ μεγάλος τράνταζε όλη τη γη.

Για τον Εγκέλαδο και τον θάνατό του σώθηκαν πολλές παραδόσεις. Κατά μια εξ αυτών κατακεραυνώθηκε από τον Δία εναντίον του οποίου κινήθηκε, κατ΄ άλλη φονεύθηκε από τον ακόλουθο του Διονύσου τον Σειλινό, κατά τρίτη που είναι και η επικρατέστερη φονεύθηκε από την Αθηνά, η οποία αφού τον έτρεψε σε φυγή έρριψε εναντίον του τη Σικελία ή το όρος Αίτνα με το οποίο και τον καταπλάκωσε. Ο Εγκέλαδος κινούμενος και στενάζοντας ενίοτε μέσα στο τάφο του προκαλεί εκρήξεις ηφαιστείων και σεισμούς.




 Enceladus onder de Etna, Bernard Picart (atelier van), 1731


Ο Παυσανίας αναφέρει και άλλη εκδοχή κατά την οποία η Αθηνά φόνευσε τον Εγκέλαδο ρίχνοντας επάνω του το τέθριππο άρμα της. Η εκδοχή αυτή υπήρξε από τα πιο προσφιλή θέματα πολλών καλλιτεχνών της αρχαιότητας, απαθανατίζοντας την σε πλείστες μετώπες αρχαίων ναών, όπως στον Παρθενώνα και στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς.Τέτοιες παραστάσεις του αγώνα μεταξύ της Αθηνάς και του Εγκέλαδου βρίσκονται σε πολλά αγγεία, ενώ επίσης κοσμούσαν και το πέπλο της Αθηνάς στα Παναθήναια.

Εξ όλων των παραπάνω συνάγεται σαφώς το συμπέρασμα ότι ο Εγκέλαδος ήταν κατά τους αρχαίους Έλληνες η ιδεατή ανθρωπόμορφη θεότητα, αλλά και η αρχική αντίληψη της έννοιας του Σεισμού και ιδιαίτερα εκείνου του Ηφαιστειακού εκ του οποίου τόσο έντονα είχε δεινοπαθήσει ο ελλαδικός χώρος.

Συνέπεια αυτής της αντίληψης είναι ότι τέκνα του Εγκέλαδου ήταν οι Γοργόνες, η Σφίγξ, η Λερναία Ύδρα, ο Γηρυόνης, ο Κέρβερος και άλλα μυθικά «τέρατα» (γεωλογικά φαινόμενα) που απέκτησε από την Έχιδνα και είχαν ταλαιπωρήσει τους πρωτοέλληνες.

Ετυμολογικά, ο Εγκέλαδος μάλλον αποτελεί σύντμηση (έγκειμαι + λας), που σημαίνει ο εγκατεστημένος στα πετρώματα, στο στερεό φλοιό της Γης. Ακόμη και σήμερα στη νέα ελληνική γλώσσα, η λέξη Εγκέλαδος χρησιμοποιείται ποιητικά για να περιγράψει το σεισμό.

Πολλές φορές όμως στην Αρχαία Ελλάδα, οι άνθρωποι υποστήριζαν πως τους σεισμούς, ανάλογα με την περίπτωση, τους προκαλούσε είτε ο Δίας, είτε ο Ποσειδώνας, ο οποίος ονομαζόταν και Κοσμοσείστης