Iούλιος, ο αλωνάρης

«Αλωνάρη, με τ’ αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια».

Ο Ιούλιος ή Ιούλης ή Θερνόν( Αλωνάρ'ς στα Σαρακατσάνικα) (ποντιακά, συναντάται και ως Χορτοθέρτς), είναι ο έβδομος μήνας του έτους κατά το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό Ημερολόγιο και έχει 31 ημέρες. Στο αττικό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του έτους και ονομάζονταν Εκατομβαιών διάρκειας 30 ημερών που αντιστοιχεί με το χρονικό διάστημα από 23 Ιουνίου έως τις 23 Ιουλίου.


Στα Λατινικά ονομάζονταν Quintilis. Αργότερα, όμως, ο Αύγουστος Καίσαρας για να τιμήσει τον Ιούλιο Καίσαρα του έδωσε το όνομα Ιούλιος.

Το όνομα «Ιούλιος», στα λατινικά «Iulius», προέρχεται από το παλαιολατινικό «Iovillos», που κι αυτό προέκυψε από το «Iovis», από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα –dyew, που σημαίνει «ουρανός».

Ο μήνας Ιούλιος λέγεται και θεριστής, γιατί το μήνα αυτό γίνεται ο θερισμός. Πρώτα θερίζονται τα κριθάρια, έπειτα οι βρίζες και τελευταία τα σιτάρια.

«Αλωνάρης αλωνίζει, στάρι το χωριό γεμίζει».

Οι εποχιακές αλλαγές είχαν για τους αρχαίους τεράστια σημασία, ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση της γεωργίας αφού η σπορά, η συγκομιδή και οι άλλες γεωργικές ασχολίες εξαρτιόνταν από τις αλλαγές των εποχών. Λόγω των γεωργικών αυτών ασχολιών ο Ιούλιος ονομάζεται και Αλωνάρης ή Αλωνιστής αφού στον μήνα αυτό γίνεται το αλώνισμα των δημητριακών. Παλαιότερα, όταν δεν υπήρχαν οι σύγχρονες μηχανές οι γεωργοί μας καθάριζαν από τα αγριόχορτα το αλώνι που βρίσκονταν σε μέρος που να το φυσούν οι περισσότεροι άνεμοι και ήταν στρωμένο με πέτρα ή συχνότερα με χώμα.

Όπως γράφει σ’ ένα του ποίημα και ο Γεώργιος Δροσίνης (1859-1951): «Στ’ αλώνια καλοσάρωτα/και ξεχωρταριασμένα/θα ξαπλωθούν οι θημωνιές/ξανθόμαλλες πλεξίδες».

Το αλώνι είχε σχήμα κυκλικό και στη μέση βρίσκονταν το «στρέντζερο» ή το «στρογερό», το ξύλινο δοκάρι γύρω από το οποίο έτρεχαν τα ζώα που θα αλώνιζαν τα στάχυα. Τα βόδια, τα άλογα, τα γαϊδούρια ή τα μουλάρια που χρησιμοποιούνταν ήταν ζεμένα το ένα δίπλα στο άλλο και γυρνούσαν γύρω από το κεντρικό στύλο ποδοπατώντας έτσι τα στάχυα. Πολλές φορές χρησιμοποιούσαν και την «δοκάνα», μια ειδικά διαμορφωμένη πλατφόρμα που θρυμμάτιζε τα στάχυα. Κατόπιν με ένα δικριάνισαν φτυάρι ξεκινούσε το λίχνισμα, η διαδικασία που ξεχώριζε τον καρπό από το άχυρο με την βοήθεια του ανέμου. Σύμφωνα, πάντως, με τα έθιμα του αλωνισμού δεν κάνει να έρθει στο αλώνι γυναίκα με ρόκα γνέθοντας γιατί «είναι ξωτικιά και διώχνει τον άνεμο και δεν μπορούν να ανεμίσουν (λιχνίσουν)». Πολλά από τα έθιμα αυτά προέρχονται μάλιστα από τα αρχαιοελληνικά Θαλύσια, προς τιμήν της Δήμητρας. Με το λίχνισμα, όμως, συνδέεται και ο προφήτης Ηλίας που διαφεντεύει τους ανέμους, γι’ αυτό άλλωστε ο Ιούλιος ονομάζεται και Αηλιάτης ή Αηλιάς.

Στην εικόνα βλέπουμε το «Το Καλαντάρι του Ιουλίου» από το «Très riches heures du duc de Berry»


Καλό Μήνα σε όλους! 

Σημείωση: Σχετικά με το Καλαντάρι του Ιουλίου που βλέπουμε στην εικόνα και προέρχεται από το βιβλίο  «Très riches heures du duc de Berry» να τονίσουμε πως πρόκειται για ένα βιβλίο συλλογής προσευχών που γράφτηκε και εικονογραφήθηκε μεταξύ 1412 και 1416 έπειτα από παραγγελία του Ιωάννη του Μεγαλοπρεπή, Δούκα του Berry.

Όταν ο Δούκας πέθανε, το χειρόγραφο έμεινε ατελές και πολύ αργότερα, το 1485 ανέλαβε να το ολοκληρώσει ο Jean Colombe.

Το χειρόγραφο περιλαμβάνει προσευχές για όλες τις ώρες της ημέρας, καθώς η Καθολική Εκκλησία είχε ως στόχο να κρατά απασχολημένους τους πληθυσμούς ώστε να μην διηγούνται παραμύθια.

Όπως αναφέρω χαρακτηριστικά στην εισαγωγή του βιβλίου «Ο Βιασμός της Κοκκινοσκουφίτσας- Η σκοτεινή όψη των παραμυθιών»:

«Στην εποχή του πρώιμου Μεσαίωνα (από τον πέμπτο έως τον δέκατο αιώνα - όπου σηματοδοτείται στην αρχή της και η παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας) οι άνθρωποι μέσα από τα παραμύθια προσπάθησαν να διηγηθούν την ιστορία τους αλλά και τους φόβους τους. Διπλά στο τζάκι με κλειστές πόρτες και παράθυρα, ώστε κοινωνοί της βαθύτερης γνώσης του παραμυθιού να γίνουν μόνο οι παρόντες, οι μεγαλύτεροι έκαναν τις διηγήσεις των παραμυθιών. Σύμφωνα με έρευνες οι άνθρωποι του Μεσαίωνα δεν κοιμόταν ολόκληρη τη νύχτα. Συνήθως κοιμόταν 4 ώρες και ξυπνούσαν είτε για να κάνουν εργασίες, είτε για να διηγηθούν παραμύθια και να κοιμηθούν αργότερα. Δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα Καθολικά εγχειρίδια προσευχής του Μεσαίωνα περιέχουν προσευχές ειδικά για τα διαστήματα μεταξύ των δυο ύπνων της νύχτας, προφανώς σε μια προσπάθεια της Καθολικής Εκκλησίας να αντικαταστήσει τη συνήθεια των παραμυθιών με τις παγανιστικές ρίζες.» (σελίδα 26 του βιβλίου, κεφάλαιο: «Μια φορά κι έναν καιρό...».)