Tα δυο πρότυπα της Ομηρικής περιόδου

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
Δημοσιογράφος
Συγγραφέας του βιβλίου Ο Βιασμός της Κοκκινοσκουφίτσας




Ο Όμηρος παρουσιάζει δυο πρότυπα, του Αχιλλέα στην Ιλιάδα και του Οδυσσέα στην Οδύσσεια.

Το πρώτο πρότυπο είναι αυτό του μαχητή που ενσαρκώνεται τόσο στο πρόσωπο του Αχιλλέα, όσο και στα πρόσωπα των ηρώων των Αχαιών.
Ο άνδρας που πεθαίνει στο πεδίο της μάχης δαφνοστεφανωμένος και οι ραψωδοί λένε τραγούδια στις γιορτές για την ανδρεία του. Το πρότυπο αυτό εμφανίζεται ξεκάθαρα και στη Βυζαντινή Εποχή με τους Ακρίτες (χαρακτηριστικός και ο διάλογος του Διγενή Ακρίτα με τον Χάροντα στα Μαρμαρένια Αλώνια). Αργότερα μετουσιώνεται στο πρόσωπο του τελευταίου Αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου που το τέλος του έγινε θρύλος. Ουσιαστικά είναι η ανδρεία του Λεωνίδα και των Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες (που βαδίζουν στο τέλος του γνωρίζοντας ότι πάνε στον θρίαμβο) όπως αυτή μετουσιώθηκε στον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι που ύψωσε ανάστημα πιο ψηλά και από το ουρανό.

Το δεύτερο πρότυπο, αυτό της επιστροφής στην πατρίδα, του νόστου (νέομαι -έρχομαι), παρουσιάζεται στην Οδύσσεια μέσα από τις περιπέτειες του Οδυσσέα, ο οποίος καταφέρνει να φθάσει στην Ιθάκη του, αφού όμως πρώτα αποδείξει ότι αξίζει την επιστροφή. Το πρότυπο ενισχύθηκε κατά τους κλασσικούς χρόνους, όταν η Αθήνα έφτασε στη Χρυσή Εποχή της, όμως λανθασμένα διαστρεβλώθηκε στη δική εποχή μας. Το πεθαίνω ήσυχα στο κρεβάτι μου δε σημαίνει ότι σαπίζω μέχρι να πεθάνω, όπως νομίζει σε πολλές περιπτώσεις ο σύγχρονος άνθρωπος. Σημαίνει ότι στο διάστημα αυτό εκπαιδευω τον εαυτό μου ως πολίτη και σκεπτόμενο ον. Μπορεί να μην τραγουδήσουν οι ραψωδοί και οι βάρδοι του μέλλοντος τις μάχες που έδωσα και το αίμα που έχυσα ή έκανα να χυθεί, αλλά αυτό δεν με εμποδίζει να συμμετασχω σε ανώτερα έργα αφηνοντας το ονομα της χώρας μου ανεξίτηλα γραμμένο με χρυσά γράμματα.

Το πρόβλημα μας βέβαια δεν είναι τα πρότυπα τα οποία από καταβολής της ελληνικής φυλής στον ελλαδικό χώρο, ίσως και πιο πριν στην Ελλάδα των Αρκάδων και των Πελασγών να υπήρχαν. Το πρόβλημα μας σήμερα είναι ότι αυτά τα δυο πρότυπα είτε εκλείπουν είτε αδυνατούν να συνεργαστούν ορθά για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, την δόξα της πατρίδας και του έθνους.