Ο μήνας Φεβρουάριος

Ο δεύτερος μήνας του έτους ανήκει στην εποχή του Χειμώνα. Σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι ο Φεβρουάριος ή Φλεβάρης, ο Κουτσοφλέβαρος, με 28 ημέρες στα κοινά έτη και 29 στα δίσεκτα, κάθε τέσσερα χρόνια.


Στα λατινικά η λέξη Φεβρουάριος (februarius) προέρχεται από το ουσιαστικό februum, που σημαίνει καθαρμός, κάθαρση, λόγω των θρησκευτικών εορτών εξαγνισμού και καθαρμού (Februa ή Februatio) που τελούνταν στη Ρώμη στη διάρκεια του μήνα. Στην Ελλάδα έχει λάβει και τις ονομασίες Μικρός, Κουτσός λόγω της μικρής του διάρκειας.


Το Φλεβάρης προέρχεται από τις «φλέβες», δηλαδή τα υπόγεια νερά που αναβλύζουν στη διάρκειά του από τις πολλές βροχές, ενώ η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα την 1η του μήνα του έδωσε και το όνομα «Αϊ-Τρύφωνας».  Ο Φεβρουάριος έγινε Φεβράρης > Φρεβάρης > Φλεβάρης καθώς παρετυμολογήθηκε από τη λέξη φλέβα.

Στον Τύρναβο δικαιολογούν το όνομα του μήνα με το ότι τότε ανοίγουν οι φλέβις απ' τη γης κι φέρνουν τα πηγάδια νιρό και στην Κρήτη-όπου λέγεται και Φλεγάρης για΄τι ανοίγει τις φλέγες του νερού. Δημοτικά τραγούδια έχουν στίχο τους Φλεβάρη φλέβες άνοιξες.  Παρ’ όλα αυτά, ο Φεβρουάριος με τις ανθισμένες αμυγδαλιές είναι επίσης και προπομπός της άνοιξης, όπως μας λέει και η παροιμία: «Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει». Και μαζί με την οργιάζουσα φύση έρχονται και οι οργιαστικές τελετουργίες της Αποκριάς.

Φέτος ο Φεβρουάριος έχει 29 ημέρες καθώς το 2020 είναι δίσεκτο έτος.

Η προσθήκη μιας επί πλέον ημέρας των δίσεκτων ετών ξεκίνησε το 44 π.Χ., όταν ο Ιούλιος Καίσαρ άλλαξε το ρωμαϊκό ημερολόγιο με τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη από την Αλεξάνδρεια. Ο Σωσιγένης, βασισμένος στους υπολογισμούς του πατέρα της αστρονομίας Ίππαρχου (ο οποίος έναν αιώνα νωρίτερα είχε προσδιορίσει ότι το ηλιακό ή τροπικό έτος έχει διάρκεια ίση με 365,242 ημέρες), θέσπισε ένα ημερολόγιο του οποίου τα έτη είχαν 365 ημέρες, ενώ σε κάθε τέταρτο έτος πρόσθεταν ακόμη μία ημέρα, μετά την «έκτη προ των καλενδών του Μαρτίου», που ονομαζόταν «bis sextus». Έτσι. η ημέρα αυτή, επειδή μετριόταν δύο φορές, ονομάζεται ακόμη και σήμερα «δις έκτη» και το έτος που την περιέχει «δίσεκτο».


Η παρανόηση του λαού ότι τα δίσεκτα έτη είναι «γρουσούζικα» («κι αν έρθουν χρόνια δίσεχτα και μήνες οργισμένοι» όπως λέει το δημοτικό τραγούδι) ίσως να προέρχεται από τη λανθασμένη αντίληψη της ετυμολογίας και της ορθογραφίας του πρώτου συνθετικού της λέξης «δίσεκτο». Δηλαδή αντί του σωστού «δις» (που σημαίνει δύο φορές) να εννοείται λανθασμένα το αχώριστο προθεματικό μόριο «δυς» που έχει την έννοια της δυστυχίας, «της δυσκολίας, της κακής καταστάσεως ή του απευκταίου αποτελέσματος».

Αρχικά, πάντως, ο Φεβρουάριος είχε 29 ημέρες στα κοινά και 30 ημέρες στα δίσεκτα έτη, το 4 π.Χ. όμως ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος που αφαίρεσε μία ημέρα, την οποία πρόσθεσε στο μήνα Αύγουστο που έφερε το όνομά του.

Το Καλαντάρι του Φεβρουαρίου από το Très riches heures du duc de Berry

Ο Φεβρουάριος στο Αττικό ημερολόγιο


Στο Αττικό ημερολόγιο, ο Φεβρουάριος αντιστοιχούσε σε δυο μήνες. Ο Ανθεστηριών, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στο θεό Διόνυσο και αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα Νέα Σεληνη Ιανουαρίου έως Νέα Σελήνη Φεβρουαρίου.

Κυριότερη και επώνυμος γιορτή του μήνα ήταν τα Ανθεστήρια, τα οποία διαρκούσαν τρεις ημέρες. Κατά την τελευταία ημέρα της γιορτής αυτής τελούνταν τα Υδροφόρια προς τιμήν όσων χάθηκαν στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.

Λάμβαναν χώρα επίσης τα Διάσια προς τιμήν του Μειλίχιου Δία, τα Μικρά Ελευσίνια, τα Διάσεια και μια επίσημη Τελετή του Αρείου Πάγου.

Ο Ελαφηβολιών, ο ένατος μήνας του αττικού ημερολογίου, ήταν αφιερωμένος στη θεά Άρτεμη και αντιστοιχούσε με το χρονικό διάστημα 21 Φεβρουαρίου-23 Μαρτίου.

Ο μήνας πήρε το όνομά του από τα Ελαφηβόλια, γιορτή με θυσίες ελαφιών που πραγματοποιούνταν την έκτη μέρα του μήνα προς τιμήν της Ελαφηβόλου Άρτεμης.

Τον ίδιο μήνα διοργανώνονταν και τα Μεγάλα ή "εν άστει" Διονύσια προς τιμήν του Διονύσου του Ελευθερέα, τα οποία θεσμοθετήθηκαν από τον Πεισίστρατο και κατά τα οποία παρουσιάζονταν και διαγωνίζονταν τραγωδίες από την 11η μέχρι την 13η ημέρα του μήνα. Μετά τα Μεγάλα Διονύσια, αναφέρεται από πηγές ότι τελούνταν τα Πάνδια.

Στις 18 του μήνα τελούνταν επίσης τα Ανάκεια προς τιμήν των Διόσκουρων Κάστορα και Πολυδεύκη, ενώ το μήνα αυτό τελούνταν και τα Γαλάξια προς τιμήν της Ρέας-Κυβέλης, σε αντίθεση με τα Γαλάξια προς τιμήν του Απόλλωνα κατά το μήνα Ποσειδεώνα.
Ο Φεβρουάριος στους Κέλτες


Οι 13 μήνες του κελτικού σεληνιακού ημερολογίου έχουν ως σύμβολά τους γράμματα του αλφάβητου του Όγκχαμ, ένα ιερό δένδρο, έναν τοτεμικό φύλακα του ζωικού βασιλείου και έναν Κελτικό θεό.

Στο μήνα Φεβρουάριο αντιστοιχούν τα γράμματα Λουΐς και Νίον

Λουΐς, Σορβιά (21 Ιανουαρίου - 17 Φεβρουαρίου): Οι Σορβιές φυτεύονταν κοντά στις πόρτες και στις πύλες ως προστασία κατά του βασκανού οφθαλμού και του κακού γενικότερα. Πιστευόταν επίσης που φύλαγαν τις πύλες του πνευματικού κόσμου. Η Μπρίγκιντ, η θεά της γονιμότητας και της ποίησης, κυβερνά αυτό το γράμμα και τοτεμικό ζώο είναι ο Δράκοντας.

Νίον, Μελία (18 Φεβρουαρίου - 17 Μαρτίου): Η Μελία ήταν το ιερό δέντρο της λάμψης και ήταν αφιερωμένη στην αστραπή. Το ξύλο της θεωρείτο γητεμένο και χρησιμοποιείτο για τις ράβδους και τις λόγχες των Δρυΐδων. Ο Μάγος, παραμυθάς και Κατεργάρης Γκύντιον κυβερνά αυτό το σημείο του αλφάβητου. Τοτεμικό δρυϊδικό Ζώο εδώ είναι η Έχιδνα.


Επιμέλεια: Γιώτα Χουλιάρα