Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2018

Κράμπους: η παγανιστική φιγούρα των Χριστουγέννων




Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
Συγγραφέας του βιβλίου «Ο Βιασμός της Κοκκινοσκουφίτσας»



Ήταν Δεκέμβριος του 1996. Βρισκόμουν στο Ντίσελντορφ και ήμουν ιδιαίτερα χαρούμενη καθώς το εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων είχε κάνει την εμφάνισή του στην όμορφη αυτή γερμανική πόλη.



Ήταν παραμονή του Αγίου Νικολάου, 5 Δεκεμβρίου, και τα παιδιά είχαν κρεμάσει τις κόκκινες κάλτσες τους στο τζάκι ή στο στολισμένο δένδρο περιμένοντας το δώρο που θα τους άφηνε το ίδιο βράδυ ο Άγιος Νικόλαος (σε παλαιότερη ανάρτηση έχω αναφερθεί στο δυτικοευρωπαϊκό έθιμο του Santa Nicholas). Σύμφωνα με το έθιμο, ο Άγιος έφερνε στα καλά παιδιά καραμέλες, γλυκά και καρπούς του χειμώνα. Αντίθετα, τα παιδιά που δεν ήταν και τόσο καλά όλη την προηγούμενη χρονιά έβρισκαν στην κάλτσα τους κάρβουνα και σε κάποιες περιπτώσεις μια μαγκούρα με την οποία ο Άγιος θα τους τιμωρούσε. 


Μου έκανε μεγάλη εντύπωση ο μύθος κα ζήτησα να μάθω λεπτομέρειες. Μα είναι δυνατόν ο Santa Nicholas να τιμωρήσει τα παιδιά χτυπώντας τα με μαγκούρα; αναρωτήθηκα. Και τότε μου είπαν ότι η τιμωρία ήταν δουλειά του Krampus, του δαιμονικού συντρόφου του Αγίου, ο οποίος ερχόταν στα κακά παιδιά.



Όπως ανακάλυψα, ενώ ο Santa Nicholas ερχόταν με σκοπό να επιβραβεύσει τα υπάκουα παιδιά και να τους προετοιμάσει για τα υπέροχα δώρα που θα έβρισκαν τα Χριστούγεννα κάτω από το δένδρο, ο τρομακτικός Krampus ήταν εκείνος που ερχόταν σε όσα παιδιά ήταν κακά. Αν λοιπόν, νωρίς το πρωί του Αγίου Νικολάου, (η συνήθεια ήταν τα παιδιά να σηκώνονται αξημέρωτα και να κοιτούν στις κάτσες τους), έβρισκες κάρβουνα ή μπαστούνι ήσουν προετοιμασμένος για την τιμωρία που θα ακολουθούσε.

 Σε κάποιες περιπτώσεις, ο Krampus απλά λέρωνε με κάρβουνο το άτακτο παιδί και αυτό του γινόταν μάθημα να μην επαναλάβει τις αταξίες. Σε άλλες περιπτώσεις τιμωρούσε το παιδί με την μαγκούρα και αν ο μικρός ταραξίας ήταν πολύ άτακτο παιδί, ο Κrampus τον έδενε με τις αλυσίδες που κουβαλούσε πάντοτε μαζί του και τον έπαιρνε στο σκοτεινό του βασίλειο. 

Μάλιστα, ανάμεσα στις ιστορίες που έλεγαν μεταξύ τους παιδιά 8-9 ετών, ως προσπάθεια να τρομάξουν το ένα το άλλο, ήταν δήθεν περιπτώσεις παιδιών που εξαφανίστηκαν γιατί ο Krampus τα πήρε μαζί του και από τότε δεν τα είδε κανείς. 



Όπως πληροφορήθηκα, ανάλογες ιστορίες υπήρχαν και για άτακτες γυναίκες, όπου ο Krampus εμφανιζόταν με σκοπό να τις ξελογιάσει και να τις παραπλανήσει (Μας θυμίζει τον θεό Πάνα και τους Σάτυρους). Σ΄αυτή του την εμφάνιση έμοιαζε με έναν όμορφο και περιποιημένο κύριο. Αφού όμως ξελόγιαζε την άτακτη σύζυγο, έπαιρνε την τρομακτική του μορφή και αυτή ήταν η τιμωρία της.  






Krampus is coming to town

Στο γνωστό χριστουγεννιάτικο τραγούδι 
«Santa Claus is coming to town», το οποίο είναι ιδιαίτερα δημοφιλές σε Ευρώπη και Αμερική, υπάρχει ένας στίχος που λέει χαρακτηριστικά: 

He knows if you've been bad or good
So be good for goodness sake
Oh! You better watch out, you better not cry
Better not pout, I'm telling you why
Santa Claus is comin' to town


Στα Ελληνικά το τραγούδι έχει μεταφραστεί με τον τίτλο 
«ο Άη Βασίλης πάλι θα ρθεί» και στο επίμαχο σημείο αναφέρει: 

Σε βλέπει όταν κοιμάσαι, 
στο σπίτι, στη δουλειά,
γνωρίζει όπου και να' σαι,
κάθε μια σου σκανταλιά.


Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ακόμη και στο χαρούμενο αυτό παιδικό τραγούδι υπάρχει μια έμμεση προειδοποίηση για τον ερχομό του Krampus αν τελικά είσαι σκανταλιάρης. 


Οι λαογράφοι και ιστορικοί που έχουν μελετήσει το θρύλο του Κράμπους, δεν είναι σίγουροι για την προέλευση του, αλλά γενικά θεωρείται πως αυτό το τρομακτικό πλάσμα, προηγείται χρονικά από τον Χριστιανισμό και έχει τις ρίζες του στη σκανδιναβική μυθολογία και τον γερμανικό παγανισμό. Για την ιστορία να πούμε ότι η λέξη Κrampus , προέρχεται από τη γερμανική λέξη Krampen , που σημαίνει νύχι και σύμφωνα με την Σκανδιναβική μυθολογία είναι ο γιος της Χελ (της κόρης του Λόκι και βασίλισσας του Χελχάιμ, του κάτω κόσμου, του αντίστοιχου Αδη για τους Νορβηγούς). 





Σύμφωνα με τη λαογραφία, ο Krampus εμφανίζεται στις πόλεις τη νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου, της παραμονής του Αγίου Νικολάου, γνωστή ως Krampusnacht ή νύχτα του Krampus. Στην σύγχρονη εποχή ο Krampus είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Αυστρία , τη Γερμανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία και την Τσεχική Δημοκρατία και σύμφωνα με την παράδοση μεθυσμένοι άντρες ντυμένοι δαίμονες παρελαύνουν στους δρόμους (το λεγόμενο Krampuslauf). 

Κατά την διάρκεια του 12ου αιώνα, η Καθολική Εκλησία είχε απαγορεύσει τους εορτασμούς του Krampus φοβούμενη ότι το παγανιστικό στοιχείο της προχριστιανικής Ευρώπης θα επικρατούσε της χριστιανικής πίστης.


Όμως, όπως κάθετι που απαγορεύεται, ο Krampus παρέμεινε δημοφιλής με αποτέλεσμα τον 19ο αιώνα, να ξεκινήσει η μανία ανταλλαγής καρτών με την φιγούρα του. Επάνω στις κάρτες υπήρχε η τιμωρία του Krampus στα άτακτα παιδιά και η ευχή: Χαιρετίσματα από τον Κrampus. Τότε, έγινε προσπάθεια να ενσωματωθεί στην δυτική χριστιανική κουλτούρα και να εμφανίζεται ως ο δαιμονικός βοηθός του Santa Nicholas. Ενδεχομένως, γι΄αυτόν ακριβώς το λόγο οι Δυτικοί να έχουν δώσει τόση μεγάλη χριστουγεννιάτικη σημασία στην εορτή του Αγίου Νικολάου, προκειμένου να ξεχαστεί ο παγανιστής Krampus.

 


Παρά τα παράπονα ότι ο Krampus γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής και εμπορικός και χάνει την αρχική του παγανιστική μορφή, εσείς έχετε το νου σας, μην σας αφήσει μαγκούρα.Aς μην ξεχνάμε ότι ο Krampus δεν είναι μόνος του αλλά έχει και βοηθούς, τον άγριο γέρο Knecht Ruprecht, ο τρομακτικός Belsnickel και η θηλυκή του εκδοχή Perchta ή Berchta, όλες προ-χριστιανικές φιγούρες που βασίζονται στις παραδόσεις των ανθρώπων που ζούσαν στους πρόποδες της οροσειράς των Άλπεων. 

Aκολουθούν εικόνες από κάρτες του 19ου αιώνα:











Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.